KRAKÓW

Kamieniołom Liban





Nieczynny obecnie kamieniołom Liban (UTM DA24) — jest położony w krakowskiej dzielnicy Podgórze niedaleko stacji kolejowej Kraków–Płaszów. Na dnie kamieniołomu o wysokich, klikunastometrowych ścianach powstały trzy niewielkie, płytkie zbiorniki wodne w których żyją ryby, w tym kolorowe karasie koi.

Spotykane są płazy bezogonowe (żaby trawne Rana temporaria, żaby wodne Rana esculenta, kumaki nizinne Bombina bombina) i ogoniaste (traszka zwyczajna Triturus vulgaris i traszka grzebieniasta Triturus cristatus) z gadów zaskroniec Natrix natrix i jaszczurka zwinka Lacerta agilis. Teren ten jest gęsto porośnięty wierzbą i brzozą, o wahaniach poziomu wód gruntowych świadczą korzenie wyrastające z pni wierzb, co widać na przedostatnim z załączonych zdjęć.

W pobliżu znajduje się sporo pamiątek historycznych. Najstarszy jest Kopiec Krakusa pochodzący z czasów prehistorycznych — czas jego powstania nie jest dokłanie datowany, niemniej wiadomo, iż jest to kopiec kurhanowy z okresu między VII, a IX wiekiem, wiązany z legendarnym księciem Krakiem — założycielem miasta. Na południe od Kopca znajduje się Nowy Cmentarz Podgórski, który założono w 1900 roku.

Eksploatację wapieni prowadzono tu od XIV wieku, a najstarsza część kamieniołomu zwana „Za Torem” znajduje się przy dzisiejszej ulicy o tej samej nazwie. W roku 1873 krakowski przedsiębiorca pochodzenia żydowskiego Bernard Liban założył firmę zajmującą się produkcją wapna budowlanego i nawozowego, kamienia łamanego fundamentowego i brukowego. Firma „Kamieniołomy i wapienniki Libana i Ehrenpreisa” była w końcu XIX w. najważniejszym przedsiębiorstwem w branży materiałów budowlanych w Krakowie. W czasie drugiej wojny światowej znajdował się tu Obóz Karny Służby Budowlanej dla więźniów pochodzenia polskiego. Hitlerowcy zatrudniali tu ok. 800 osób pracujących 14 godzin na dobę bez świąt i niedziel. Dziś pamiątką po tym okresie jest pomnik w niszy skalnej poświęcony zmarłym tu więźniom. Po wojnie zakład upaństwowiono i zatrudniano tu do 110 pracowników. W roku 1986 złoże uznano za wyeksploatowane.

W 1993 roku Allan Starski zbudował tu dekoracje do filmu „Lista Schindlera” Stevena Spielberga obrazujące Obóz w Płaszowie, który naprawdę znajdował się niedaleko stąd w kierunku południowo-wschodnim, między ulicami Kamieńskiego i Wielicką. Na dnie kamieniołomu Liban zbudowano 34 baraki i postawiono 11 wież strażniczych. Części dekoracji do dziś nie uprzątnięto, zostały jeszcze fragmenty ogrodzenia (drewniane słupy z resztkami drutu kolczastego) oraz fragment ścieżki ułożonej z imitacji macew.

[Wikipedia, www.podgorze.pl oraz J.Górecki i E.Seremet, 2006 — Kamieniołomy Krakowa — dziedzictwo niedocenione]

POWRÓT
Ważki Krakowa

Zdjęcia: Marek Gryboś
polska.e-mapa.net
Badania terenowe: Marek Gryboś
2013 i 2017
Grzegorz Kolago
2012–2015 i 2019
Tekst: Marek Gryboś,
Grzegorz Kolago
Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 
 
 
Kamieniołom Liban na planie Krakowa.
(polska.e-mapa.net)
Kliknij w mapę aby powiększyć.
Zbliżenie na zdjęciu satelitarnym. Na wschód od kamieniołomu znajduje się Kopiec Krakusa i Cmentarz Podgórski Nowy, na zachód tereny zielone z działkami pracowniczymi.
(polska.e-mapa.net)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Widok na kamieniołom z południa ku północy. Po prawej stronie zdjęcia ponad ścianą kamieniołomu widać Kopiec Krakusa, nieporośnięty trawą po wiosennych pracach porządkowych.
(foto Marek Gryboś)
Wczesna jesień. Widok z północnej części kamieniołomu ku wschodowi. Na pierwszym planie pozostałości zabudowań pamiętających czasy Bernarda Libana, w głębi porośnięty trawą szczyt Kopca Krakusa.
(foto Marek Gryboś)

 
Wiosna. Z dna kamieniołomu patrzymy w kierunku północno-zachodnim na piece do wypalania wapienia. Są to metalowe piece typu szybowego.
(foto Marek Gryboś)
Piece te nie pamiętają ani czasów Libana, ani okresu wojennego. Powstały w miejsce tamtych, murowanych w latach 1971-72.
(foto Marek Gryboś)

 
Do wypalania wapienia używane były aż do 1986 roku, kiedy to zaprzestano eksploatacji po wyczerpaniu udokumentowanych zasobów.
(foto Marek Gryboś)
Na dnie kamieniołomu znajdują się trzy zbiorniki wodne o zmiennym poziomie wody.
(foto Marek Gryboś)

 
Zejście do zbiorników wodnych jest możliwe tylko od strony zachodniej, tam gdzie znajdują się pozostałości urządzeń do eksploatacji wapienia. Poza tym mamy do czynienia z urwistymi ścianami.
(foto Marek Gryboś)
Widok ze ścieżki w kierunku południowym.
(foto Marek Gryboś)

 
Korzenie wyrastające z pni wierzb świadczą o wahaniach poziomu wód gruntowych i powierzchniowych.
(foto Marek Gryboś)
Leżąca macewa, stanowiąca fragment scenografii Allana Starskiego do filmu Stevena Spielberga „Lista Schindlera”, a na niej tandem szablaków.
(foto Marek Gryboś)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Ważki zarejestrowane w kamieniołomie Liban
(30 gatunków)
Kliknięcie w nazwę ważki powoduje przejście do strony poświęconej danemu gatunkowi
 
Zygoptera

Pałątka pospolita Lestes sponsa
Pałątka mała Lestes virens
Pałątka zielona Chalcolestes viridis
Straszka pospolita Sympecma fusca
Tężnica wytworna Ischnura elegans
Tężnica mała Ischnura pumilio
Nimfa stawowa Enallagma cyathigerum
Łątka dzieweczka Coenagrion puella
Oczobarwnica większa Erythromma najas
Anisoptera

Żagnica jesienna Aeshna mixta
Żagnica południowa Aeshna affinisważka południowa
Żagnica ruda Aeshna isoceles
Żagnica sina Aeshna cyanea
Husarz wędrowny Anax ephippigerważka południowa
Husarz władca Anax imperator
Husarz ciemny Anax parthenope
Trzepla zielona Ophiogomphus ceciliagatunek chroniony
Ważka czteroplama Libellula quadrimaculata
Ważka płaskobrzucha Libellula depressa
Lecicha pospolita Orthetrum cancellatum
Lecicha białoznaczna Orthetrum albistylumważka południowa
Lecicha południowa Orthetrum brunneumważka południowa
Zalotka torfowcowa Leucorrhinia dubia
Zalotka większa Leucorrhinia pectoralisgatunek chroniony
Zalotka białoczelna Leucorrhinia albifronsgatunek chroniony
Szablak czarny Sympetrum danae
Szablak krwisty Sympetrum sanguineum
Szablak wędrowny Sympetrum fonscolombiiważka południowa
Szablak późny Sympetrum striolatum
Szablak zwyczajny Sympetrum vulgatum
Szafranka czerwona Crocothemis erythraeaważka południowa
 
 
Obserwacje

Pałątka pospolita
Lestes sponsa
Jeden tandem w 2013 r.
 
Pałątka mała
Lestes virens
Jeden młody samiec w 2015 r.
 
Pałątka zielona
Chalcolestes viridis
Pojedyncze samce w 2012r. Jedna samica w 2015 r.
 
Straszka pospolita
Sympecma fusca
Kilka osobników w 2013 r. Kilka osobników w 2013 r. i 2015 r.
 
Tężnica wytworna
Ischnura elegans
Pojedynczy samiec w 2013 r.
 
Tężnica mała
Ischnura pumilio
Samce i samice w 2015 r.
 
Nimfa stawowa
Enallagma cyathigerum
Pojedyncze osobniki w 2013 r. i 2014 r.
 
Łątka dzieweczka
Coenagrion puella
Liczna, obserwowano tandemy w 2013 r.
 
Oczobarwnica większa
Erythromma najas
Jedna młodociana samica w 2013 r.
 
Żagnica jesienna
Aeshna mixta
Kopulacja i składanie jaj przez samicę w 2014 r. Pojedynczy samiec w 2015 r.
 
Żagnica południowa
Aeshna affinis
Pojedynczy samiec w 2012 r. Pojedynczy samiec i tandem składający jaja w 2015 r.
 
Żagnica ruda
Aeshna isoceles
Dwukrotnie pojedynczy samiec w 2015 r.
 
Żagnica sina
Aeshna cyanea
Pojedynczy samiec 7 października 2018 r.
 
Husarz wędrowny
Anax ephippiger
Tandem 5 czerwca 2019 r.
 
Husarz władca
Anax imperator
Pojedynczy samiec w 2013 r. Samica w 2013 r., w 2015 r. udało mi się trafić na moment przeobrażania kilku osobników.
 
Husarz ciemny
Anax parthenope
Pojedynczy samiec i tandem w 2014 r.
 
Trzepla zielona
Ophiogomphus cecilia

Pojedynczy samiec i tandem w 2014 r. Pojedynczy samiec, najpewniej zaleciały znad Wisły w 2017 r.
 
Ważka czteroplama
Libellula quadrimaculata
Kilka osobników w latach 2013–2015.
 
Ważka płaskobrzucha
Libellula depressa
Jeden młody samiec w 2013 r. Samiec w 2012 r. i 2014 r., samica i samiec w 2015 r.
 
Lecicha pospolita
Orthetrum cancellatum
Kilka osobników w 2013 r. Kilka osobników w 2015 r.
 
Lecicha białoznaczna
Orthetrum albistylum
Jedna młoda samica w 2015 r.
 
Lecicha południowa
Orthetrum brunneum
Pojedynczy samiec w 2015 r.
 
Zalotka torfowcowa
Leucorrhinia dubia
Kilka samców i jedna samica w 2015 r.
 
Zalotka większa
Leucorrhinia pectoralis
Liczna w 2013 r. Liczna, samce, samice, kopulujące pary w latach 2013–2014.
 
Zalotka białoczelna
Leucorrhinia albifrons
Dwa samce w 2013 r.
 
Szablak czarny
Sympetrum danae
Liczny w 2013 r. Liczny w latach 2012–2015.
 
Szablak krwisty
Sympetrum sanguineum
Pojedynczy osobnik w 2013 r. Samiec w 2012 r., tandem w 2015 r.
 
Szablak wędrowny
Sympetrum fonscolombii
Pojedynczy zlatany samiec w 2015 r.
 
Szablak późny
Sympetrum striolatum
Dwa samce i tandem w 2012 r.
 
Szablak zwyczajny
Sympetrum vulgatum
Kilka osobników w 2013 r.
 
Szafranka czerwona
Crocothemis erythraea
Jedna androchromatyczna samica w 2015 r. Pojedynczy samiec w 2017 r.