Trzepla zielona
Ophiogomphus cecilia


Rozmiary: Długość ciała Ophiogomphus cecilia wynosi 50-60 mm
Rozpiętość skrzydeł wynosi dochodzi do 78 mm
Czas występowania
imagines:
Od 2 dekady V do końca X
Obszar występowania: Ophiogomphus cecilia to gatunek występujący w niżowej części Polski
Ochrona: Ważka w Polsce chroniona prawem.
 
 

   
NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Leszek Bielecki
Paweł Buczyński
Agnieszka Czarnocka
Karol Frąckowiak
Michał Kaczorowski
Szymon Kubik
Andrzej Kucharski
Jakub Liberski
Wiaczesław Michalczuk
Marek Mierzejewski
Krzysztof Pakuła
Mirosław Pielot
Marcin Ściegienny
Agnieszka Tańczuk
Grzegorz Tończyk
Jarosław Wenta
Daniel Zwierzyński
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Ophiogomphus cecilia w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania
2 — obszar poza zasięgiem występowania
3 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
LB — Leszek Bielecki — Brzeg Dolny
PBu — Paweł Buczyński — Smołdzino, Wisła w Łomnej, Kępie Soleckiej i Piotrawinie oraz Nasutów i Borowica na Lubelszczyźnie
PBu — Paweł Buczyński — Kępa Solecka i Piotrawin nad Wisłą, Borowica, Smołdzino, Drawieński PN i Przemkowski PK
AC — Agnieszka Czarnocka — Młynarze pow. wyszkowski
BD — Bogusław Daraż — Brzeźno nad Nidą.
MK — Michał Kaczorowski — rzeka Świder koło Świdra i Emowa
SK — Szymon Kubik — Brynica koło Tarnowskich Gór
JL — Jakub Liberski — Kozi Bród w okolicy Jaworzna i Ciężkowic
WM — Wiaczesław Michalczuk — Wólka Nieliska na Lubelszczyźnie
MM — Marek Mierzejewski — Gdańsk
KP — Krzysztof Pakuła — Klaudyn na zachodnim obrzeżu Warszawy
MP — Mirosław Pielot — Knieja na Opolszczyźnie
— Marcin Ściegienny — Łosień koło Kielc
AT — Agnieszka Tańczuk — Kępa Solecka nad Wisłą
GT — Grzegorz Tończyk — Ląd nad Wartą pow. słupecki
JW — Jarosław Wenta — Magura Wątkowska w Beskidzie Niskim
DZ — Daniel Zwierzyński — Bug w Mielniku
— Przemysław Żurawlew — powiat Pleszew
 
 
Biotop
Ophiogomphus cecilia występuje w dolinach rzek. Najczęściej są to większe i mniejsze rzeki nizinne. Można ją spotkać wśród krzaków rosnących nad ich brzegami. Polujące ważki można spotkać w dolinach rzecznych w lasach, z dala od wody. Jest to ważka dość pospolita, a mimo to chroniona.

 
Nad Wisłą w okolicy Łomnej (UTM DD80), na północnym skraju Kampinoskiego Parku Narodowego widziano latające imagines O. cecilia i zbierano wylinki.
(foto Paweł Buczyński)
Podczas sympozjum w Lądzie w 2012 r. na nabrzeżnych krzewach nad Wartą (UTM XT98) zbierano wylinki trzepli zielonej.
(foto Grzegorz Tończyk)

 
Bug w okolicy Mielnika (UTM FC39).
(foto Daniel Zwierzyński)
Ophiogomphus cecilia obserwowano nad rzeką Świder w pobliżu podwarszawskiej miejscowości Świder (UTM EC17) i przy ujściu rzeki Mieni do Świdra.
(foto Michał Kaczorowski)

 
O. cecilia przechodzą pełny rozwój nad Kozim Brodem (UTM CA76) na Górnym Śląsku.
(foto Jakub Liberski)
Rzeka Brynica koło miejscowości Brynica w pobliżu Tarnowskich Gór (UTM CA49).
(foto Szymon Kubik)

 
Wisła w okolicy Kępy Soleckiej (UTM EB56).
(foto Paweł Buczyński)
Wisła w okolicy Piotrawina (UTM EB56).
(foto Paweł Buczyński)

 
Samiec
 
Samiec Ophiogomphus cecilia ma szeroko rozstawione zielone oczy, jak wszystkie gadziogłówkowate Gomphidae. Ciało tej ważki jest przede wszystkim jaskrawo zielone, zielone są oczy, czoło i tułów, dwa pierwsze segmenty odwłoka śą zielono-czarne z przewagą zieleni. Na dalszych segmentach rejestrujemy żółto-czarne wzory.
Fotografia wykonana została 3 lipca 2022 roku w okolicy wsi Knieja, w powiecie oleskim, w gminie Zębowice (UTM CB02), na Opolszczyźnie. O miejscu obserwacji autor pisze — „Jest to malutka polanka przy leśnej ścieżce prowadzącej z wioski Knieja do Biestrzynnika. Mimo, że jest to miejsce odległe od najbliższego zbiornika wodnego o ponad 2 kilometry spotykam tam w sezonie sporo ważek!

(foto Mirosław Pielot)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zbliżeniu widzimy kształt tylnego skrzydła samca, które w części analnej posiada zaokrąglony ząbek (charakterystyczny dla wszystkich Gomphidae), w przeciwieństwie do gładkiego łuku w skrzydłach samicy. W trójkącie analnym trzepla ma cztery komórki.

(foto Mirosław Pielot)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec Ophiogomphus cecilia zarejestrowany 8 czerwca 2016 roku w Nasutowie (UTM FB09), na północ od Lublina.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec napotkany 4 lipca 2018 r. koło wsi Borowica nad Wieprzem (UTM FB45).

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zdjęcie tego samca zostało wykonane 1 sierpnia 2009 r. nad rzeką Świder (UTM EC17). Widzimy, że plamki biegnące wzdłuż osi odwłoka, na jego górnej powierzchni, na czarnym tle — są zielone i zaokrąglone (na segmencie 1 i 2), a dalej żółte i szpiczasto zakończone. Plamki występujące na ostatnich segmentach, wyraźnie szerszych, są jaskrawożółte. Na tych ostatnich segmentach znajdują się też duże żółte plamy po bokach. Narządy analne samca też są żółte.

(foto Michał Kaczorowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To zdjęcie zostało zrobione niedaleko miejscowości Łosień (UTM DB53), nad rzeką Łosośną. Punkt, w którym zrobiono zdjęcie znajduje się ok. 25 km na zachód od Kielc.
Widzimy tu zieloną głowę ważki i jej zielono-czarny tułów ze skąpym, ale wyraźnie skontrastowanym rysunkiem szwów, żółte plamy na odwłoku i nogi o żółto-czarnych udach i goleniach.

(foto Marcin Ściegienny)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Skrzydła są przezroczyste, bezbarwne, czarno użyłkowane. Jedynie żyłka kostalna jest jasna.
Tył głowy jest żółto-czarny. Oczy mają dokładnie ten sam zielony kolor, co tułów i czoło ważki. Podobny kolor mają wargi i żuwaczki.

(foto Marcin Ściegienny)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec Ophiogomphus cecilia sfotografowany 10 sierpnia 2009 r. na leśnej drodze koło Józefowa w powiecie pleszewskim (UTM XT96). To, co mnie uderzyło w tym zdjęciu, to głowa ważki składająca się właściwie z zielonych oczu i potężnego aparatu gębowego. Widać wyraźnie, że jest to drapieżnik posługujący się podczas polowań wzrokiem.
Uniesione do góry skrzydła odsłaniają zielone boki tułowia, ten osobnik ma czarny szew na śródtułowiu rozdzielony na dwie części. Wystarczy porónać ze zdjęciem powyżej — jest to jedyny taki przykład wśród zdjęć na tej stronie.
Pod spodem drugiego segmentu odwłoka znajduje się spory wtórny aparat kopulacyjny. Nogi tej ważki mają żółto-czarne uda, czarne golenie i stopy. Skrzydła mają trójkąt analny i są za nim zakończone niewielkim szpicem.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zbliżenie na wtórny aparat kopulacyjny — fragment zdjęcia zamieszczonego powyżej.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
Zbliżenie na narządy analne samca Ophiogomphus cecilia. Są one krótkie i jasnożółte, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
Czerwiec 2011 r. w Klaudynie (UTM DC99), na zachodnim obrzeżu Warszawy, na skraju Puszczy Kampinoskiej. Młoda w pełni wybarwiona samica.

(foto Krzysztof Pakuła)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Czerwiec 2011 r. w Klaudynie, na zachodnim obrzeżu Warszawy, na skraju Puszczy Kampinoskiej. Ta sama samica co wyżej.

(foto Krzysztof Pakuła)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
23 sierpnia 2018 r. — Smołdzino nad rzeką Łupawą (UTM XA45).

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
4 lipca 2020 r. — zbiornik w pobliżu Głuska w Drawieńskim Parku Narodowym (UTM WU67).

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
17 czerwca 2022 r. — Przemkowski Park Krajobrazowy nad strumieniem Dębia koło wsi Wierzbowa (UTM WS59).

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Żółty wzór na 3 segmencie odwłoka ma okrągłe zakończenie, takie samo jak zielony na segmencie 2 i taki, jak na zdjęciu obok. U samców, wzór na 3 segmencie zakończony jest szpicem.
Jest tu też widoczna cecha występująca wyłącznie u samic tego gatunku — są to niewielkie „rożki” występujące na potylicy. Ich obecność ułatwia samcowi chwyt narządami analnymi podczas kopulacji.
Skrzydła samicy są zaokrąglone w strefie analnej.
Zdjecie wykonano 23 czerwca 2010 r nad Kozim Brodem (UTM CA76).

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na tym doskonałym zdjęciu znacznie lepiej widać owe „rożki” i trzeba przyznać, że są one całkiem spore. Zdjęcie zrobione zostało w czerwcu 2011 r. w Klaudynie, na zachodnim obrzeżu Warszawy, na skraju Puszczy Kampinoskiej.

(foto Krzysztof Pakuła)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zupełnie inaczej niż u samca wyglądają narządy analne samicy. Są żółte, krótkie, rozchylone na boki.

(foto Michał Kaczorowski)
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Para Ophiogomphus cecilia in copula — 12 lipca 2011 roku koło jeziora Otomińskiego (UTM CF32) w okolicach Gdańska.

(foto Marek Mierzejewski)
 
26 sierpnia 2015 roku w Falkenau, Ortsteil Flöha, w Saksonii nad rzeką Flöha — samica Ophiogomphus cecilia kończąca składanie jaj.

(foto Karol Frąckowiak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Wylinka Ophiogomphus cecilia znaleziona 23 czerwca 2010 r. na Kozim Brodzie.
Larwy preferują dno piaszczyste lub żwirowe, unikając dna mulistego. Rozwój larwalny trwa dwa-trzy lata. Przeobrażenie następuje w okreie od końca maja do pierwszych dni lipca.

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To początek procesu przeobrażenia, 23 czerwca 2010 r. Przez pęknięcie na grzbiecie zaczął wysuwać się tułów imago, głowa jeszcze tkwi w oskórku larwy. Interesujące wydało mi się to, że już na tym etapie ważka zaczęła się wybarwiać, co jest zjawiskiem nietypowym. Kuba Liberski odpowiedział mi, że ważka była martwa — z nieznanych mu przyczyn nie wydostała się z wylinki.

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ten teneralny samiec siedzi już na wylince. Zdjęcie zrobione zostało 23 czerwca 2010 r. Do czasu pierwszego lotu upłynie jeszcze sporo czasu. Jest jeszcze niewybarwiony, proszę porównać ze zdjęciem wyżej.

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wylinka Ophiogomphus cecilia znaleziona 28 czerwca 2014 roku koło miejscowości Brzeźno nad Nidą, w woj. świętokrzyskim (UTM DB51) przez Bogusława Daraża.
Wszystkie znalezione wylinki są silnie pokryte osadem dennym, przez co trudno im zrobić idealne zdjęcia. Wylinka, a więc i larwa w ostatnim stadium rozwoju ma do 29–32 mm długości. Kolce boczne występują na na segmentach 7–9.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama wylinka widziana od strony brzusznej.
Maksymalna szerokość odwłoka wynosi 10 mm.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na odwłoku larwy widzimy wyraźne kolce grzbietowe na segmentach 2–9. Kolce grzbietowe są stojące (nie kładą się na błony międzysegmentalne), są obłe — nie są ostro zakończone, co widać zwłaszcza na powiększonym fragmencie.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Trzeci człon czułka jest regularnie spłaszczony, bez pogrubionych krawędzi.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Bródka jest krótka i szeroka.

(foto Andrzej Kucharski)
 
 
Galeria zdjęć

 
4 lipca 2022 r., Piotrawin nad Wisłą (UTM EB56). Na brzeg wychodzą larwy Ophiogomphus cecilia.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Zespół Paweł Buczyński, Agnieszka Tańczuk i Paweł Bojar spotykają tu bardzo liczne wylinki.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


 
4 lipca 2022 r., Kępa Solecka koło Solca nad Wisłą (UTM EB56). Właśnie rozpoczęło się przeobrażenie Ophiogomphus cecilia.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Wkrótce imago udało się wyswobodzić z wylinki.
(foto Agnieszka Tańczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Wygląda jak przybysz z kosmosu lub zielony smok.
(foto Agnieszka Tańczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Po dłuższej chwili rozprostowuje skrzydła.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Od razu widać, że to samiczka, bo ma na głowie dwa zielone rożki.
(foto Agnieszka Tańczuk)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Odwłok się wydłuża.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Po chwili odwłok się prostuje a skrzydła zaczynają obsychać.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Ważka przemieszcza się na piechotę oddalając się od wylinki. Wkrótce odlatuje. Osiem przedstawionych powyżej zdjęć wykonano w czasie 35 minut.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
29 maja 2011 r., okolice wsi Młynarze nad Bugiem w powiecie wyszkowskim (UTM ED22). Młoda, niezupełnie wybarwiona samica.
(foto Agnieszka Czarnocka)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
29 maja 2011 r., ta sama samica, co obok.
(foto Agnieszka Czarnocka)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
29 maja 2011 r., ta sama samica.
(foto Agnieszka Czarnocka)
29 maja 2011 r., ta sama samica.
(foto Agnieszka Czarnocka)

 
Głowa samicy. Zdjęcie zrobione zostało 8 sierpnia 2006 r. w Wólce Nieliskiej, w gminie Nielisz (UTM FB42).
(foto Wiaczesław Michalczuk)
21 sierpnia 2011 r., samiec w miejscowości Brynica nad rzeką Brynicą — w pobliżu Tarnowskich Gór (UTB CA49), w województwie śląskim.
(foto Szymon Kubik)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
26 sierpnia 2015 roku w Saksonii — samica Ophiogomphus cecilia.
(foto Karol Frąckowiak)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
26 sierpnia 2015 roku w Saksonii — ta sama samica co obok.
(foto Karol Frąckowiak)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samiec Ophiogomphus cecilia sfotografowany 24 lipca 2004 roku w okolicy Brzegu Dolnego (UTM XS28).
(foto Leszek Bielecki)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec O. cecilia — Magura Wątkowska (UTM EV29) w Beskidzie Niskim, 17 lipca 2013 r. — jedno z najwyżej położonych stanowisk.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
 

Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie Gomphidae można obejrzeć na stronie: GADZIOGŁÓWKOWATE GOMPHIDAE.