Literatura





Jest to spis posiadanych przeze mnie książek związanych z wodą, ważkami i innymi zwierzętami, do których życia potrzebna jest woda, a także z roślinami występującymi w opisywanych przeze mnie biotopach.

Z niektórych ciągle korzystam podczas robienia obserwacji oraz opracowywania opisów na stronach dotyczących ważek, inne — w miarę zapoznawania się z tematem — stały się zbyt lakoniczne. Podaję też niektóre artykuły dostępne w internecie, a także na osobnej stronie linki do najciekawszych stron internetowych związanych z ważkami. Nie jest to kompletny spis posiadanej przeze mnie literatury, nie podaję tu opracowań fachowych, trudno dostępnych dla przeciętnego internauty. Nie ma takiej potrzeby, każdy prawdziwy pasjonat wygrzebie sobie te prace w bibliotekach, wyprosi nadbitki u autorów, lub w końcu doszuka się bardziej szczegółowych danych, nawet w internecie. Wiele spośród tych prac podaje strona Odonata.pl w dziale Literatura, skąd mozna je pobrać w formie pliku pdf. Oczywiście, zgodnie z dobrymi obyczajami, będę cytować te niezamieszczone tu prace na stronach ważkowych, ilekroć przytoczę informacje w nich zawarte.

NA SKRÓTY
Książki
Czasopisma
Artykuły internetowe

 

Książki
 
Askew R.R., 2004 — The Dragonflies of Europe. Revised edition. Harley Books. Colchester, Essex.
Książka wydana w języku angielskim. Zawiera informacje na temat ważek, ich historii, budowy; środowisk, w których występują oraz zachowań. Na końcu książki znajdują się 32 kolorowe tablice z rysunkami przedstawiającymi wszystkie gatunki ważek europejskich. Wewnątrz książki wiele rysunków przedstawiających szczegóły budowy ważek, nieliczne zdjęcia oraz mapki z zasięgiem występowania każdego gatunku. Książka oparta jest na starych i niekompletnych danych. Zwłaszcza załączone mapki wykazują duże braki, szczególnie na obszarze Europy Środkowej i Wschodniej.
Dostępna w brytyjskich księgarniach wysyłkowych, za cenę około 30 funtów.
 
Bellman H., 2010 — Ważki. Przewodnik Entomologa. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
W książce autor przdstawia 85 gatunków ważek europejskich na 250 barwnych zdjęciach.
Format: 13 x 19 cm, 280 stron, twarda oprawa.
Autor opisuje wszystkie gatunki, które występują w Europie Środkowej: Polsce, Niemczech i Austrii, a także Szwajcarii oraz północnej i środkowej Francji. Książka zawiera dokładne opisy cech charakterystycznych, zasięgów występowania oraz ilustrowane bardzo czytelnymi rysunkami klucze do oznaczania postaci dorosłych i larw ważek.
Pierwsza (jak dotąd) popularna książka o ważkach w języku polskim. Można, zważywszy jej niewielki format, zabierać ją ze sobą w teren, co przyda się zwłaszcza początkującym amatorom. Informacje dotyczące częstości występowania ważek podane są z punktu widzenia zachodnioeuropejskiego. To, co tam jest rzadkie, u nas może być zupełnie pospolite i odwrotnie.
Dostępna w księgarniach wysyłkowych, za cenę około 60-69 złotych.
 
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J., 2009 — Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Tekst dwujęzyczny — polski i angielski, 256 stron w tym 146 map (dla każdego gatunku występującego w Polsce i 10 map dodatkowych). Pierwsze takie dzieło w mojej biblioteczce, ciekawe i bardzo przydatne. Stąd możemy się dowiedzieć, gdzie wybrać się na obserwacje zwłaszcza rzadszych gatunków. Cieszę się z posiadania tej książki, zwłaszcza, że i ja i wielu autorów zdjęć znajdujących się na tej stronie, mamy tam swój skromny wkład w gromadzenie danych. A badań takich nigdy za wiele, bo już w momencie wydania Atlasu pojawiły się nowe dane, które mają wpływ na wyznaczenie współczesnych zasięgów występowania gatunków.
Cena 25 zł dla współpracowników (czyli osób, które zbierały dane w terenie, 45 zł dla pozostałych osób. Do tego dochodzi 11 zł na koszty przesyłki. Można zamówić: rbernard@amu.edu.pl
 
Boudot Jean-Pierre & Kalkman Vincent ed., 2015 — Atlas of the European dragonflies and damselflies. Publisher: KNNV Publishing, The Netherlands ISBN: 9789050114806.
Praca na 380 stronach przedstawia dystrybucję i przegląd 143 gatunków europejskich ważek. Zawiera ponad 200 map ilustrujących rozmieszczenie gatunków w Europie i na świecie oraz unikalne zdjęcia. Praca sporządzona została we współpracy z 50 ekspertami obserującymi ważki od North Cape do Lampedusy i od Azorów do Uralu.
Tu można skozystać z pdf-u: Atlas of the European dragonflies and damselflies
 
Buczyński P., 2015 — Dragonflies (Odonata) of anthropogenic waters in middle-eastern Poland. Wydawnictwo Mantis, Olsztyn.
Jest to podsumowanie 20 lat badań. Autor przedstawił główne powody, dla których zajął się tym problemem, była to troska i naukowa ciekawość. Troskę powodowało zanikanie i degradacja wód naturalnych. Z drugiej strony pojawiły się wody antropogeniczne: wyrobiska, stawy rybne, kanały i torfianki zastępujące zanikające jeziorka wśród torfowisk. Autor przedstawił zakres prac, metody badań i zebrane materiały. Prace prowadził na obszarze od Bugu na północy do Roztocza na południu i od Wisły na zachodzie do granicy Polski na wschodzie. Badaniami objął 370 stanowisk antropogenicznych i 637 stanowisk naturalnych. Przeprowadził analizę z jakich środowisk naturalnych ważki przesiedlają się do jakich wód antropogenicznych, oraz które gatunki robią to najchętniej. Przedstawił też najważniejsze wnioski nasuwające się po tej analizie.
 
Bernard R., Buczyński P., 2012 — Rząd: Ważki — Odonata, in: Zoologia Stawonogi. T. 2, cz. 2. Błaszak Cz. red. nauk. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Po książkę tę sięgnąć powinni nie tylko profesjonaliści, ale wszyscy pragnący poszerzyć wiadomości o stawonogach, a szczególnie liczna rzesza entomologów–amatorów. Ze względu na ogrom wiadomości dotyczących tej największej grupy zwierząt Tom 2 podzielono na 2 części. Część 1 dotyczy podtypów: szczękoczułkopodobne (Cheliceromorpha) i skorupiaki (Crustacea). Część 2 zawiera podtyp: tchawkodyszne (Tracheata) obejmujący wije (Myriapoda) i owady (Insecta) — wśród nich oczywiście ważki.
Cena od 109 zł w księgarniach wysyłkowych.
 
Dijkstra K.-D., Lewington R., 2006 — Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe. British Wildlife Publishing. Gillingham. Dorset.
Wspaniała książka! Głównie dla ludzi potrzebujących pomocy w odróżnianiu poszczególnych gatunków ważek. Opisuje wszystkie ważki europejskie. Wszystkie gatunki pokazane są na genialnych wprost, z niezwykłą precyzją i wdziękiem wykonanych przez R. Lewingtona kolorowych rysunkach. Na powiększeniach pokazane są szczegóły charakterystyczne. Te rysunki czytelnością przewyższają wszystkie zdjęcia! Są tak wspaniałe, że — moim zdaniem — książką można posługiwać się nawet bez znajomości języka angielskiego. Opis zwarty, interesujący i dokładny. Liczne fotografie, właściwie wszystkich gatunków. Aktualne, uzgodnione z odonatologami z poszczególnych krajów, mapki zasięgu występowania gatunków.
Do kupienia w brytyjskich księgarniach wysyłkowych za 21,95 funtów (miękka oprawa). Książka na pewno warta tych pieniędzy, a więc POLECAM ZDECYDOWANIE!!!
 
Dolný A., Bárta D., i in., 2007 — Vážky České republiky: Ekologie, ochrana a rozšiřeni/The Dragonflies of the Czech republic: Ecology, Conservation and Distribution. Český svaz ochránců přírody, Vlašim.
Książka wielkiego formatu (240/280 mm), w twardej oprawie, 672 strony, 292 zdjęcia ważek obu płci, złapanych, schłodzonych i zeskanowanych w najdoskonalszych warunkach, a następnie wypuszczonych na wolność. Ponadto ponad 150 fotografii ważek robionych w naturze. Zdjęcia biotopów, mapki rozmieszczenia, wykresy. Ogromny pasjonujący materiał napisany w języku czeskim, z angielskimi podpisami pod ilustracjami. Książka opracowywana przez autorów przez 8 lat. Została ogłoszona książką roku 2007 w Czechach. Jedyne chyba takie dzieło w naszej części Europy.
Dalece wykracza poza lekturę obowiązkową dla początkujących amatorów.
Cena 1840,-Kč.
 
Dolný A., Harabiš F., Bárta D., 2016 — Vážky (Insecta: Odonata) České republiky. Academia. Praha.
Atlas formatu 125/200 mm zawierający 344 strony. Tekst w języku czeskim bogato ilustrowany zdjęciami, sporządzony w przystępny sposób. Przedstawia charakterystyczne stanowiska, najważniejsze cechy budowy imagines i larw.
Atlas nadaje się doskonale do użytku w terenie, choć twarda oprawa i piękny papier kredowy powodują, że książka jest nieco ciężka jak na wydanie kieszonkowe.
Zamówiłam poprzez sklep internetowy
MEGAKSIĄŻKI - http://www.megaksiazki.pl/nauki-przyrodnicze/243737-vazky-cr.html.
Cena 39,7 zł plus porto
 
Doucet G., 2011 — Clé de détermination des Exuvies des Odonates de France. Société française d´odonatologie.
Książka formatu A4, 68 stron, ponad 200 kolorowych zdjęć i 10 plansz. To drugie wydanie tej książki, uzupełnione i poprawione w stosunku do pierwszego. Przedstawiono wylinki ponad 70 gatunków ważek spotykanych we Francji, większość z nich występuje też w Polsce. W pierwszej części książki zapoznajemy się z budową wylinek, w części drugiej poznajemy klucz do ich rozpoznawania. Jest to doskonałe uzupełnienie istniejących już kluczy z rysunkami, bowiem na zdjęciach widać wszystkie cechy nieco inaczej.
Można ją kupić w wielu księgarniach wysyłkowych np. Unitheque
Cena 18 €
 
Dziędzielewicz J., 1902 — Ważki Galicyi i przyległych krajów polskich. Muzeum im. Dzieduszyckich. Lwów.
Blisko 180 stron tekstu, 2 kolorowe tablice, 7 rycin. Książka opisująca wspaniałą archaiczną polszczyzną stan wiedzy o ważkach sprzed ponad 100 lat. Bardzo interesująca. Uprzytamnia nam, że nie tylko polskie nazwy ulegają zmianom, o co wielu z nas ma pretensje. Wielu jest za całkowitym zarzuceniem używania nazw polskich i stosowaniem wyłącznie łacińskich. A tymczasem nazwy łacińskie też ulegają zmianom. Nic nie jest wieczne.
Polecam tę książkę tymbardziej, że można ją uzyskać w formacie pdf (ok. 10MB) pod adresem: http://www.archive.org/details/muzeumimieniadzi05muze.
 
Engelhardt W., Jürging P., Pfadenhauer J., Rehfeld K., 1998 — Przewodnik. Flora i fauna wód śródlądowych. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Książka bardzo przydatna do oznaczania wielu istot żyjących w naszym oczku wodnym i jego otoczeniu. Opisuje ogólnie ważki, ich główne cechy budowy, środowiska występowania i zachowania. Opisuje i przedstawia na kolorowych rysunkach larwy 10 gatunków ważek oraz dorosłe osobniki 25 gatunków. To niewiele, ale za to rzetelnie.
Książka kosztowała 37 zł.
 
Gerstmeier R., 1998 — Owady i inne stawonogi lądowe. Przewodnik umożliwiający rozpoznawanie owadów i innych stawonogów europejskich. MUZA S.A., Warszawa.
Mimo kilku usterek książka niezwykle przydatna. Domorosłym obserwatorom przyrody ułatwia rozpoznanie wielu gatunków stawonogów na podstawie opisów i doskonałych zdjęć. Zaledwie 10 gatunków ważek.
Książkę kupiłam na kiermaszu tanich książek za 6 zł.
 
Głowaciński Z., Nowacki J. (red), 2004 — Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce Invertebrata.
Polska Akademia Nauk, Instytut Ochrony Przyrody w Krakowie, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu.
Płyta sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Kraków–Poznań. Zawiera wiadomości ogólne o ochronie zwierząt w Polsce, podstawy prawne, słowniczek niektórych pojęć i terminów, Wykaz gatunków chronionych, w tym 5 gatunków ważek polskich z ich opisami, fotografiami i lokalizacją udokumentowanych obserwacji na schematycznych mapkach.
Dostępne również w internecie po wpisaniu w google: Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. KONIECZNIE!!! Nieznajomość prawa szkodzi.
 
Grabow K., 2000 — Farbatlas Süßwasserfauna Wirbellose. Ulmer. Stuttgart.
Książka w języku niemieckim, wydana w formie niewielkiego atlasu, zawiera wiadomości o różnych bezkręgowcach słodkowodnych na 280 stronach i 298 kolorowych fotografiach. Wśród wielu innych drobnych zwierząt pokazuje zdjęcia larw 28 ważek, z których tylko jedna nie występuje w Polsce. Z tego punktu widzenia książka niewątpliwie przydatna.
Do nabycia w księgarni wysyłkowej Ulmera za 12,06 € (cena w 2007 r.).
 
Heidemann H., Seidenbusch R., 2002 — Die Tierwelt Deutschlands. Die Libellenlarven Deutschlands. Goecke & Evers. Keltern.
W książce opisane są larwy i wylinki ważek występujących w Niemczech, są tam uwzględnione wszystkie gatunki występujące w Polsce. Pierwsza część zawiera biologię larw i opisuje, jak zbierać wylinki. W części drugiej znajduje się klucz do oznaczania larw i wylinek z opisem poszczególnych gatunków. Jest to zdecydowanie doskonały klucz i szkoda, że dotąd nie został wydany w tłumaczeniu na język polski. Książka zawiera 328 stron, 76 figur i 16 tablic.
Można ja nabyć za 42 € (plus porto) w wydawnictwie.
 
Jura Cz., 2007 — Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa.
Podręcznik omawia wszystkie grupy bezkręgowców w ujęciu systematycznym. Informuje o ich rozsiedleniu, sposobach życia, budowie, funkcjach, rozmnażaniu i rozwoju, znaczeniu w naturze oraz dla człowieka. Jest to obszerne opracowanie na 865 stron, z licznymi rycinami oraz 28 tablicami zawierającymi czarno–białe zdjęcia fauny bezkregowców. Ważkom autor niestety poświęca zaledwie jedną stronę. Dla amatorów nie jest to lektura niezbędna.
Cena około 45 zł.
 
Kłosowscy S. i G., 2006, 2007 — Rośliny wodne i bagienne. Seria Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Doskonały przewodnik opracowany przez dwóch braci — profesora nauk biologicznych i artystę plastyka — autora większości zdjęć. Jasny i przejrzysty, w perfekcyjny sposób pokazujący zarówno pokrój ogólny roślin jak i szczególy ich budowy. Rośliny prezentuje w grupach związanych z określonymi siedliskami oraz ich strefami.
Cena 60 zł.
 
Luniak M., red. nauk., 2010 — Przyroda Bielan warszawskich.
Muzeum i Instytut Zoologii PAN na zamówienie Urzędu Dzielnicy Bielany m.st. Warszawa.
Książka opisująca przyrodę dzielnicy, w której istnieją ponad dwustuletnie tradycje badań przyrodniczych. Pod tym względem jest to dzielnica wyjątkowa. W książce opisane są przykłady przyrody nieożywionej (budowa geologiczna, wody, gleby i klimat), dalej opisany jest świat grzybów, roślin i zwierząt. Nie ma tu mowy o ważkach, ale cenny jest opis wybranych środowisk i obiektów przyrodniczych dzielnicy. Pracę wykonał zespół 47 autorów, a profesor Maciej Luniak, który sam był w gronie autorów, sprawował nad nią pieczę naukową.
Doskonała książka, bardzo pomocna w opracowywaniu tematu Ważki Warszawy. Niestety niedostępna w sprzedaży, rozprowadzana przez Urząd Dzielnicy Bielany i będąca znakomitą reklamą dzielnicy. Z tego przykładu powinny skorzystać inne dzielnice miasta, gdyż uzmysławia ona bogactwo miejskiej przyrody, uczy obserwowania i szacunku dla niej, a także pokazuje, co dzielnica dla swojej przyrody robi, jakie widzi zagrożenia i perspektywy ochrony.
 
Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., 2006 — Rośliny chronione. Seria Flora Polski. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Zgodne z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. W nowym wydaniu książki opisane są wszystkie aktualnie chronione rodzime rośliny, czyli łącznie 387 gatunków. Każdy opis zawiera szczegółowe informacje dotyczące wyglądu rośliny, jej rozmieszczenia w naszym kraju, siedliska, w którym możemy spodziewać się jej występowania, stopnia zagrożenia i sposobów przeciwdziałania jej zanikaniu.
Identyfikację rośliny ułatwia zdjęcie lub rycina, zamieszczone przy opisie. Mapki z aktualnym rozmieszczeniem poszczególnych gatunków w Polsce. Dla ułatwienia posługiwania się książką rośliny pogrupowano według barwy kwiatów.
Cena 58 zł.
 
Razowski J., 1996 — Słownik morfologii owadów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zawiera 3500 haseł na 430 stronach oraz 71 tablicach z rysunkami. Obszerne kompendium wiedzy dotyczące morfologii i anatomii owadów. Wielka szkoda, że nie kupiłam go wcześniej. Słownik ten podaje nazwy polskie, łacińskie i angielskie, co jest pomocne przy czytaniu książek anglojęzycznych. Myślę, że warto go kupić.
Dostępny już tylko w antykwariatach za około 45 zł.
 
Reichholf J.H., Steinbach G. (red. nauk.), 2003 — Leksykon zwierząt. Bezkręgowce. Świat Książki, Warszawa.
Książka nie omawia ani jednej ważki. Mimo to POLECAM dla obserwatorów drobnych istot żyjących nad naszymi stawami i oczkami wodnymi. Tu znalazłam pierwszą informację o pasożytach żerujących na owadach.
Kupiona w księgarni Świata Książki za obniżoną do 27 zł cenę podczas wyprzedaży ostatnich egzemplarzy.
 
Reichholf J.H., Steinbach G. (red. nauk.), 2003 — Leksykon zwierząt. Bezkręgowce. Świat Książki, Warszawa.
Książka dość obszernie omawia wśród innych owadów 7 gatunków ważek. Zawiera bardzo dobre zdjęcia i wyczerpujące rzetelne informacje. Książka ciekawa i pięknie wydana.
Cena jak wyżej.
 
Romanowski J. (red. nauk.), 2016 — Park Skaryszewski w Warszawie — przyroda i użytkowanie. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
Monografia poświęcona przyrodzie Parku Skaryszewskiego jest podsumowaniem badań przeprowadzonych społecznie przez około 50-osobowy zespół przyrodników. Sporządzona została jako dokumentacja przebogatej fauny i flory parku przed projektowaną rewaloryzacją. Każdy z autorów wykazał zagrożenia dla opisywanych przez niego gatunków i sposoby na zminimalizowanie strat. Uwagi zawarte w tej monografii zostały uwzględnione w projekcie rewitalizacji i spowodowały na przykład znaczną redukcję wycinki drzew, ograniczoną do absolutnie koniecznych zabiegów. W niniejszej książce znajduje się rozdział (ss. 169–175) poświęcony ważkom napisany przez Ewę Miłaczewską i Michała Kaczorowskiego.
Cena 26 zł.
 
Sternberg K., Buchwald R., 1999 — Die Libellen Baden-Württembergs. Bd. 1 und 2. Ulmer. Stuttgart.
Wielkie, dwutomowe, niemieckojęzyczne dzieło — 1300 stron poświęconych wyłącznie ważkom. Tom pierwszy zawiera niezwykle interesujące informacje na temat ważek w ogólności oraz część dotyczącą Zygoptera, czyli ważek równoskrzydłych. Tom drugi opisuje Anisoptera, czyli ważki różnoskrzydłe. Opisanych jest 75 gatunków występujących w Niemczech, w tym wszystkie ważki polskie. Ogromna ilość przepięknych zdjęć. Informacje, których nigdzie indziej nie zebrano w jednym dziele. Książka naprawdę niezwykła!
Kupiłam w lutym 2007r. w wydawnictwie Ulmer za cenę 49,90 € za tom.
 
Stichmann W., Kretzschmar E., 1998 — Spotkania z przyrodą. 2 tomy: Rośliny i Zwierzęta. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Książka dla amatorów obserwowania przyrody bardzo dobra. Opisuje najrozmaitsze zwierzęta, w tym 28 gatunków ważek. Zamieszczone są zdjęcia zarówno samców jak i samic. Opisy może nieco zbyt lakoniczne, pomijające ważne cechy, zawierające natomiast sporo mniej istotnych informacji.
Cenę obu tomów w pudełku 40,60 zł.
 
Wendzonka J., 2002 — Ważki. W: Stachowiak M. (red) — Owady okolic Funki.
Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej FUNKA, Charzykowy-Bydgoszcz.
Pierwsza z moich książek zawierająca klucz do rozpoznawania większości polskich ważek. Cechy charakterystyczne pokazane są na rysunkach. Wiele gatunków przedstawionych jest na zdjęciach. Jest to doskonała książka wydana w języku polskim.
Ceny nie znam, książkę otrzymałam w prezencie.
Z tego, co wiem niestety nie do zdobycia w księgarniach.
 
 
Czasopisma
 
Odonatrix. Biuletyn Sekcji Odonatologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego. Zakład Zolologii UMCS w Lublinie.
Doskonałe czasopismo. Wymaga pewnego oczytania w temacie. Numery od pierwszego (2005 rok) do dziś są dostępne w formie elektronicznej (pliki pdf) na tej stronie Odonatrix.

Odonatrix. Rok 1, Suplement 1 z czerwca 2005 roku.
Znajdziemy tu opracowany przez Jacka Wendzonkę Klucz do oznaczania dorosłych ważek (Odonata) Polski.
Klucz nieco inaczej opracowany niż w pozycji Wendzonka J., 2002, Uzupełniony i poprawiony. MIMO BRAKU ZDJĘĆ DOSKONAŁY!!! Można obejrzeć lub samodzielnie wydrukować po kliknięciu.
 
 
Artykuły internetowe
 
Azar D., Nel A., 2008. — First Baltic amber megapodagrionid damselfly (Odonata: Zygoptera). Annales de la Société Entomologique de France. 44, 4 s. 451–457.
Artykuł omawia oznaczenie i opisanie przez autorów okazu inkluzji ważki Elektropodagrion szwedoi wieku eoceńskiego. Okaz ten pochodzi z bursztynu bałtyckiego i jest eksponatem Muzeum Inkluzji w Bursztynie, Katedra Zoologii Bezkręgowców Uniwersytetu Gdańskiego, które znajduje się w Gdyni.

ZOBACZ >