Zalotka torfowcowa (wątpliwa)
Leucorrhinia dubia


Rozmiary: Długość ciała Leucorrhinia dubia wynosi maksymalnie 37 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 58 mm
Czas występowania
imagines:
Od początku V do początku VIII
Obszar występowania: Leucorrhinia dubia spotykamy w całym kraju na stanowiskach rozproszonych, na Pomorzu oraz Warmii, Mazurach i Suwalszczyźnie liczniejsza. W Tatrach do wys. 1350 m n.p.m.

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Paweł Jędryczak
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Marek Miłkowski
Jarosław Wenta
Maria Wiszniowska
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Leucorrhinia dubia w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — rdzeń zasięgu

2 — strefa brzeżna z większymi koncentracjami stanowisk

3 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Lubelszczyzna, Pomorze, woj. podkarpackie
PJ — Paweł Jędryczak — Gdynia
PM — Piotr Mikołajczuk — okolice Międzyrzeca Podlaskiego
EM — Ewa Miłaczewska — pow. Mińsk Mazowiecki
MM — Marek Miłkowski — Radom
JW — Jarosław Wenta — okolice Zakopanego
MWi — Maria Wiszniowska — Katowice–Giszowiec
— Przemysław Żurawlew — powiat pleszewski
 
 
Biotop
Zalotki torfowcowe Leucorrhinia dubia zdecydowanie lubią wody kwaśne. Dlatego chętnie zasiedlają wody na torfowiskach wysokich i przejściowych oraz obrzeża kwaśnych jezior ze sfagnowcami. Lubią też, aby w okolicy tych zbiorników występowały lasy. O ich upodobaniach mówi nam nowa polska nazwa gatunkowa tej ważki — torfowcowa, stara nazwa — zalotka wątpliwa — nie mówiła nic konkretnego i jest tu przytaczana tylko dlatego, że występuje jeszcze w literaturze.

 
Torfowiska orawsko-nowotarskie, w okolicy wsi Podczerwone (UTM DV17) oraz na zachód od wsi Chochołów (UTM DV16). Tu widzimy całe połacie porośnięte wełnianką, której tak liczne występowanie potwierdza kwaśny charakter torfowiska.
(foto Jarosław Wenta)
Toporowy Staw Niżni (UTM DV25). Jest to najniżej położony staw tatrzański. Znajduje się w zachodniej części Doliny Suchej Wody. Znajduje się poza szlakami turystycznymi, w obszarze objętym ścisłą ochroną.
(foto Jarosław Wenta)

 
Stara torfianka w torfowiskowym rezerwacie przyrody Broduszurki (UTM EA92) na terenie gminy Dubiecko w województwie podkarpackim.
(foto Paweł Buczyński)
Torfowisko przejściowe koło wsi Hamernia (UTM FA59), gm. Józefów, pow. biłgorajski, woj. lubelskie.
(foto Paweł Buczyński)

 
Torfowisko przejściowe koło wsi Hamernia (UTM FA59), gm. Józefów, pow. biłgorajski, woj. lubelskie.
(foto Paweł Buczyński)
Torfowisko koło wsi Żulinki (UTM FC34), w województwie lubelskim, w powiecie radzyńskim, w gminie Komarówka Podlaska.
(foto Piotr Mikołajczuk)

 
Leśne jeziorko otoczone torfowiskiem przejściowym niedaleko wsi Gęsianka (UTM EC49), w powiecie Mińsk Mazowiecki. Ulubione przeze mnie miejsce obserwacji czterech gatunków zalotek (L. albifrons, L. dubia, L. rubicundaL. pectoralis).
(foto Ewa Miłaczewska)
Śródleśne torfowisko koło Józefowa (UTM YT06) w pow. pleszewskim, woj. wielkopolskie
(foto Przemysław Żurawlew)

 
Motowęże (na części map pod nazwą Małowęże) — leżące wśród torfowisk przejściowych w rynnie polodowcowej (UTM XV88), jezioro w Borach Tucholskich w woj. pomorskim, w pow. kościerskim, na południowo-zachodnim skraju Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego.
(foto Paweł Buczyński)
Stara torfianka na torfowisku przejściowym w użytku ekologicznym Żôbińsczich Błoto (UTM XV89) we Wdzydzkim Parku Krajobrazowym.
(foto Paweł Buczyński)

 
Jeziorko w rezerwacie Bielawa (UTM CF27) — rezerwacie torfowiskowym na Pobrzeżu Kaszubskim na obszarze Bielawskiego Błota.
(foto Paweł Buczyński)
Gdynia — w południowej części dzielnicy Wielki Kack (UTM CF33), Krowie Bagno — rozlewisko u Źródła Marii.
(foto Paweł Jędryczak)

.
Samiec
 
Chochołów — torfowisko (05.06.2008).
Widzimy niemal równowąski czarny odwłok samca zalotki torfowcowej Leucorrhinia dubia z niewielkimi czerwonymi plamkami. Ważka ta jest bardzo podobna do zalotki czerwonawej Leucorrhinia rubicunda. Czerwone plamki, występujące na odwłoku, są jednak dużo węższe i nieco krótsze niż u L. rubicunda. Często, tak jak tu, plamki na segmentach 4-6 są w ogóle niewidoczne. Pterostigmy są niemal czarne — a nie czerwone, jak u L. rubicunda.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zbliżeniu widzimy zaciemnienia u nasady obu par skrzydeł. U zalotek torfowcowych L. dubia niewielkie zaciemnienie występuje dodatkowo między żyłką subkostalną i radialną u nasady tylnego skrzydła, co ułatwia odróżnianie ich od zalotek czerwonawych L. rubicunda.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Baligówka (UTM DV17) — 9 czerwca 2009.
Najbardziej widoczną, moim zdaniem, cechą różniącą L. dubia od L. rubicunda jest kolor żyłki kostalnej, czyli pierwszej żyłki na przedniej krawędzi każdego ze skrzydeł. U zalotek torfowcowych żyłka ta od nasady skrzydła do węzełka jest czarna, dopiero dalej, ku końcowi skrzydła jest żółta. Zalotki czerwonawe L. rubicunda mają żyłki kostalne całe żółte. Ponadto odwłoki L. dubia są cieńsze i mają mniejsze czerwone plamki.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Baligówka (UTM DV17) — 12 czerwca 2010 — Teneralny samiec.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jeszcze w drugiej połowie czerwca (18.06.2009) zdarzają się młode osobniki. Ten młody, ze szklistymi jeszcze skrzydłami, samiec ma żółte plamki, które wkrótce zczerwienieją.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Chochołów (19 czerwca 2008 r.).
Dojrzały samiec wygrzewający się na ogrodzeniu. Czerwone plamki na odwłoku widoczne są tylko na segmentach 2-3 oraz 6-7.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tego samca, sfotografował Jarosław Wenta koło Brzezin nad Toporowym Stawem Niżnim 20 lipca 2007 roku. To bardzo późny termin występowania zalotki L. dubia.
Doskonale widać zabarwienie żyłki kostalnej w każdym ze skrzydeł. Tylko od węzełka do końca skrzydła jest ona jasna. Pterostigmy samców są czarne, od nich ku brzegom skrzydła biegną jasne żyłki charakterystyczne dla zalotek w ogólności. Czerwone plamki widoczne są na segmentach 2-9 i są dużo węższe niż u L. rubicunda. Narządy analne samca L. dubia są czarne i krótkie.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Torfowisko wysokie Baligówka — 24 lipca 2013 roku.


(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
25 czetrwca 2017 r. — samiec nad stawem w Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu (UTM EB09).


(foto Marek Miłkowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wtórny aparat kopulacyjny Leucorrhinia dubia różni się zasadniczo od kopulatora podobnej ważki Leucorrhinia rubicunda, który można obejrzeć tutaj.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne samca w powiększeniu.

(foto Jarosław Wenta)
 
 
Samica
 
Ta ilustracja pokazuje różnice występujące na odwłokach samic dwóch bardzo do siebie podobnych zalotek. L. dubia ma odwłok węższy, pokryty mniejszymi żółtymi plamkami. Zaciemnienia na tylnych skrzydłach są u niej większe, inaczej też wyglądają zaciemnienia na przednich skrzydłach.

(rys. Ewa Miłaczewska)
 
Zdjęcia samic L. dubia zrobione zostały 26 maja 2008 roku w okolicach Chochołowa, na torfowisku położonym na zachód od wsi. Ostatnie ze zdjęć wykonane zostało 5 czerwca 2008 r.
Na skrzydłach samicy widać takie samo zabarwienie żyłki kostalnej, jak u samca. Pterostigmy są również czarne.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu wyraźnie widać zaciemnienia u nasady skrzydeł samicy L. dubia. Żółte plamki na 2 segmencie odwłoka mogą być od siebie oddzielone kolorem czarnym...

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
...lub zlewać się w żółtą „obrączkę”.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne są czarne i krótkie.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Narządy analne samicy w powiększeniu.

(foto Jarosław Wenta)
To samica L. dubia z boku. Ma czarne nogi, na bokach jej tułowia występują liczne żółte plamki.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na powiększeniu widzimy kształt głowy samicy L. dubia, a także kremowe czoło z czarnym pasem na górze, kremowy nadustek, czarne: wargę dolną, żuwaczki i wargi dolne. Oczy samicy są żółto-brązowe. Tył głowy czarny, przedtułów też czarny.

(foto Jarosław Wenta)
 
Na tle białych kwiatów bagna zwyczajnego Ledum palustre widać jeszcze jedną cechę, jaką mogą posiadać skrzydła samic zalotki torfowcowej. Jest to zażółcenie występujące między nasadą a węzełkiem. Takie zażółcenie, o różnym stopniu i intensywności koloru, może występować u samic wszystkich zalotek.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Zdobycie dobrego zdjęcia pary zalotek jest zawsze trudne. Pary siadają zwykle w miejscach trudno dostępnych i są płochliwe. Zdjęcie zrobiono 12 czerwca 2010. koło wsi Podczerwone.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To zdjęcie udało się zrobić 6 sierpnia 2010 r — to już bardzo późna pora jak na L. dubia.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Wylinka Leucorrhinia dubia — cechą charakterystyczną jest występowanie krótkich kolców bocznych tylko na 8 i 9 segmencie odwłoka. Segment 10 i piramida analna są krótkie. Długość ciała wynosi 16–19 mm.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama wylinka w ujęciu z boku. Kolców grzbietowych nie obserwujemy.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
12 czerwca 2010 roku — dojrzały samiec. Na torfowiskach orawsko-nowotarskich, w okolicy wsi Podczerwone.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
12 czerwca 2010 roku — dojrzały samiec. Podczerwone.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
6 czerwca 2010 r. — samica L. dubia. Podczerwone.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
6 czerwca 2010 r. — ta sama samica, co obok.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
6 czerwca 2010 r. — Podczerwone. Młoda samica L. dubia, co widać po szklistych skrzydłach.
(foto Jarosław Wenta)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
10 czerwca 2010 roku — samica — mały śródleśny zbiornik koło Józefowa w pow. pleszewskim. Wyraźne, ciemne zażółcenia na tylnych skrzydłach.
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
10 czerwca 2010 roku — samiec — mały śródleśny zbiornik koło Józefowa w pow. pleszewskim.
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
12 lipca 2010 roku — samiec — śródleśny zbiornik koło Kaźmierki (UTM XT96) w pow. pleszewskim.
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
27 maja 2011 roku — samiec — stara torfianka w borze bagiennym koło wsi Jamniki (UTM FC40) na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim (Poleski Park Narodowy).
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
22 czerwca 2011 roku — samiec — Jamniki na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, stara torfianka w borze bagiennym.
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
21 maja 2014 roku — samiec — Staw Górnik (UTM CA66) na katowickim Giszowcu. Staw o powierzchni 1,25 ha jest stawem przepływowym na potoku Bolina Południowa, pomiędzy osiedlem Adama, a północnym skrajem lasów Murckowskich.
(foto Maria Wiszniowska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
29 maja 2015 roku — samica — Staw Górnik (UTM CA66) na katowickim Giszowcu.
(foto Maria Wiszniowska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


 
Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich zalotek spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: ZALOTKA LEUCORRHINIA.