Pałątka zielona
Chalcolestes viridis


Rozmiary: Długość ciała Chalcolestes viridis wynosi do 45 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 58 mm
Czas występowania
imagines:
Początek VI do drugiej dekady XI
Obszar występowania: Chalcolestes viridis spotykamy głównie w środkowej i południowej części kraju, choć w obszarach górskich tylko do wysokości 600 m n.p.m., co przedstawia załączona mapka. Obszary północne są kolonizowane przez tę ważkę

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Paweł Buczyski
Mariusz Gwardjan
Michał Kaczorowski
Andrzej Kucharski
Robert Łuczak
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Marek Miłkowski
Ewa Rauner-Bułczyńska
Agnieszka Tańczuk
Grzegorz Wieczorek
Maria Wiszniowska
Michał Wolny
Piotr Zabłocki
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Chalcolestes viridis w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar zasięgu historycznego

2 — obszar ostatnio skolonizowany

3 — obszar poza zasięgiem występowania

4 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Gryżyński Park Krajobrazowy
MGw — Mariusz Gwardjan — Kielce
MK — Michał Kaczorowski — Raszyn koło Warszawy
AK — Andrzej Kucharski — Uherce Mineralne
— Robert Łuczak — Las Wymysłowski, woj. śląskie.
EM — Ewa Miłaczewska — Wola Polska i okolice pow. Mińsk Mazowiecki
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski i okolice
MM — Marek Miłkowski — Radom
ERB — Ewa Rauner-Bułczyńska — Puławy
AT — Agnieszka Tańczuk — Garbatówka pow. łęczyński
GW — Grzegorz Wieczorek — Łódź
MWi — Maria Wiszniowska — Katowice
MW — Michał Wolny — Opolszczyzna
PZ — Piotr Zabłocki — Opolszczyzna
 
 
Biotop
Pałątki zielone Chalcolestes viridis występują nad wszelkiego typu wodami stojącymi i wolnopłynącymi, i jak wszystkie Lestidae lubią małe, płytkie zbiorniki wodne oraz płytkie zatoki większych jezior, żwirowni, torfianek. Nad tymi zbiornikami powinny znajdować się rośliny, w które pałątki mogłyby składać jaja, takie jak: wierzby, brzozy, sity, skrzypy wodne i błotne zwieszające się nad wodą.

 
Sztuczne, uszczelnione folią oczko wodne na działce rekreacyjnej (UTM EC49) położonej na gruntach wsi Wola Polska w pow. Mińsk Mazowiecki. Tu pojawiały się wszystkie gatunki pałątek i wszystkie składały jaja.
(foto Ewa Miłaczewska)
Wiele Chalcolestes viridis spotykam nad leśnym jeziorkiem otoczonym torfowiskiem przejściowym, położonym koło wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki (UTM EC49). Widuję je tam w nadbrzeżnych turzycach i sitach, na gałązkach brzóz i wierzb oraz na krzaczkach borówek bagiennych.
(foto Ewa Miłaczewska)

 
Prawdziwą „wylęgarnię” pałątek zielonych znalazł Piotr w międzyrzeckim parku (UTM FC25). Żadne gałęzie nie zwisają nisko nad wodą, nie ma nad nią krzewów ani roślin zielnych. Pałątki złożyły jaja w gałęziach drzew i nimfy zdołały dostać się do stawu, a teraz (15 czerwca 2010 r.), wśród rzęsy jest tam bardzo dużo larw. Można je zobaczyć w dziale larwa/wylinka.
(foto Piotr Mikołajczuk)
Ogród Botaniczny w Łodzi (na granicy UTM CC83 i CC93)
(foto Grzegorz Wieczorek)

 
Staw rybny Bartno w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym (UTM WT17).
(foto Paweł Buczyński)
Stawy rybne w Raszynie pod Warszawą (UTM DC97).
(foto Michał Kaczorowski)

 
Czarny Staw — zbiornik pożwirowy (tzw. Złoże H) w Uhercach Mineralnych (UTM FV07).
(foto Andrzej Kucharski)
Osadnik na radomskim Michałowie (UTM EB19).
(foto Marek Miłkowski)

 
Piaskownia Wietrznia w Kielcach (UTM DB73).
(foto Mariusz Gwardjan)
Piaskownia Grabówka w woj. opolskim (UTM CA07).
(foto Michał Wolny)


Samiec
 
Samiec Chalcolestes viridis o całkowicie zielonej barwie, ciemniejszej i połyskliwej z wierzchu, jaśniejszej i matowej na spodzie śród- i zatułowia. Widzimy tu charakterystyczne dla gatunku, występujące niezależnie od wieku, jednolicie jasne pterostigmy.
Zdjęcie zrobiono 10 września 2005 r. na działce rekreacyjnej w Woli Polskiej (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na granicy błyszczącej i matowej części tułowia widać doskonale ostry, duży ząbek. Ten ząbek, jak również: jasne pterostigmy, brązowe nasady skrzydeł, całkowicie zielony odwłok to cechy charakterystyczne ważek tego gatunku. Samca od samicy odróżnia tylko budowa narządów płciowych.
Zdjęcie zrobiono 15 września 2009 r. w tym samym miejscu, co wyżej (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Młode samce mają beżowe oczy, podobnie jak samice. Zdjęcie wykonano 19 sierpnia 2022 r. w Puławach.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
W miarę dojrzewania oczy samców stają się niebieskie. Zdjęcie wykonano 6 września 2022 r. w Puławach.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To wycinek innego zdjęcia, na którym wspaniale widać ząbek, o którym pisałam wyżej. Ząbek ten występuje o obu płci i jest główną cechą, oprócz jasnych pterostigm, wyróżniającą gatunek Chalcolestes viridis. Widzimy tu także niebieskie oczy samca.
Zdjęcie wykonano w parku w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25).

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
Ten samiec latał nad naszym oczkiem wodnym (UTM EC49) 28 sierpnia 2009 r.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Siadał na różnych roślinach i wcale nie był płochliwy.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To przepiękne zdjęcie Piotra Mikołajczuka. Wiele szczegółów na tym rozmytym, tle wygląda bardzo wyraźnie. Zdjęcie wykonano w parku w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25).

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na ogromnym powiększeniu narządy analne w kształcie dużych cęgów, za młodu są jasne — tu jasne tylko od wewnętrznej strony. Narządy wewnętrzne są ciemne i krótkie.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
 
Samica
 
Samica pałątki zielonej Chalcolestes viridis jest ubarwiona tak samo jak jej partner. Ma jednak grubszy odwłok i nawet na zdjęciu przedstawiającym stronę grzbietową widoczne są inne niż u samca narządy analne.
Zdjęcie zrobiono 25 września 2005 r. na działce rekreacyjnej w Woli Polskiej (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Starsza, zrudziała z wiekiem samica pałątki zielonej Chalcolestes viridis sfotografowana 2 października 2016 roku nad stawem rybnym w Raszynie pod Warszawą (UTM DC97).

(foto Michał Kaczorowski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Młodziutka samica z jeszcze szklistymi skrzydłami. Jej narządy analne są zupełnie białe, z czasem ciemnieją. Białe pterostigmy z wiekiem stają się kremowe, a nawet jasnobeżowe — zawsze jednak są jednolicie ubarwione. Zdjęcie wykonano 15 lipca 2020 r. w Puławach.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Skrzydła z jasnymi, otoczonymi ramką ciemnych żyłek pterostigmami.

(foto Agnieszka Tańczuk)
 
Bok tułowia młodej samicy z charakterystycznym dla obu płci ząbkiem na granicy ciemnozielonej, metalicznej części grzbietowej i jasnego, matowego spodu tułowia. 8 lipca 2012 roku w Uhercach Mineralnych (UTM FV07).

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Bok tułowia starszej sfotografowanej 15 października 2022 roku przy leśnej drodze w pobliżu Zalewu Świerklaniec (UTM CA58). Ciemnozielone tergity nabrały miedzianego połysku. Tu charakterystyczny ząbek jest jeszcze wyraźniejszy.

(foto Robert Łuczak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Portret tej samej pałątki, co wyżej.

(foto Robert Łuczak)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Koniec odwłoka bardzo młodej samicy Chalcolestes Viridis. Zarówno narządy rodne jak i analne są jeszcze zupełnie białe.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)
 
Narządy rodne i analne wkrótce zaczynają ciemnieć. Widoczna tu, charakterystyczna biała linia na spodzie walw pozostaje jasna do końca życia.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)
 
Narządy rodne samic Chalcolestes viridis wystają poza 10. segment odwłoka. Walwy są ciemne, z jasną linią. Na ich końcu od spodu występuje co najmniej 9 ząbków. Tu odwłok starszej samicy sfotografowanej 23 września 2012 roku również w Uhercach Mineralnych.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Widok na narządy rodne samicy od spodu.

(foto Andrzej Kucharski)
 
Białe narządy analne bardzo młodej samicy Chalcolestes Viridis.

(foto Ewa Rauner-Bułczyńska)
 
Koniec odwłoka z narządami analnymi dojrzałej samicy.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
To malutki fragment mojego bardzo starego zdjęcia pary Chalcolestes viridis. Całe zdjęcie było bardzo nieostre, ale warto zamieścić ten mały jego fragment, żeby pokazać budowę wtórnego aparatu kopulacyjnego. W aparacie tym tkwi pakiet spermy, po który samiczka za chwilę sięgnie.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Para kopulująca nad Stawem Górnik na katowickim Giszowcu (UTM CA66) — 5 września 2018 r.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Para kopulująca 6 października 2022 r. koło Grabatówki w powiecie łęczyńskim (UTM FB49).

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta para szykuje się do zkładania jaj pod korę gałązki, na której siedzi. Po powiększeniu zdjęcia można się przyjrzeć narządom rozrodczym samicy. Zdjęcie zrobiono 25 sierpnia 2009 r. nad leśnym jeziorkiem otoczonym torfowiskiem przejściowym, położonym koło wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Składanie jaj pod korę gałązek zwisających nad wodą 12 września 2011 r. nad Czarnym Stawem w Uhercach Mineralnych (UTM FV07).

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
25 wrzśnia 2017 r. nad Stawem Górnik na katowickim Giszowcu (UTM CA66) — ogromne ilości par składających jaja w gałązki rosnących nad brzegiem olch.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
25 wrzśnia 2017 r. nad Stawem Górnik na katowickim Giszowcu — jedna z takich par z bliska podczas odpoczynku. Jest już koniec września i obie ważki są niemłode, obie wyraźnie zrudziałe, połyskujące miedzią.

(foto Maria Wiszniowska)
 
Gałązka olchy, na niej w równych odstępach — parami — zostały wkłute jaja pałątki zielonej Chalcolestes viridis. Piaskownia Grabówka w woj. opolskim (UTM CA07).

(foto Piotr Zabłocki)
 
 
Larwa/wylinka
 
Larwy Chalcolestes viridis zaczerpnięte ze stawu parkowego w Międzyrzecu Podlaskim (UTM FC25).

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jedna z larw pokazanych na zdjęciu powyżej. Długość ciała larwy wynosi 16–19 mm, zaś długość przydatków analnych to 7–9 mm.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
10 września 2005 roku — samiec sfotografowany w okolicy Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
15 września 2009 roku — samiec nad oczkiem wodnym w okolicy Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
12 sierpnia 2007 roku — samiec sfotografowany w Woli Polskiej pow. Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
12 sierpnia 2007 roku — ten sam samiec.
(foto Ewa Miłaczewska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
21 sierpnia 2015 roku — samiec sfotografowany nad Stawem Bartna w Gryżyńskim Parku Krajobrazowym (UTM CA07).
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
22 sierpnia 2015 roku — samica napotkana nad torfianką koło Grabina na zachód od Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego (UTM CA07).
(foto Paweł Buczyński)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich pałątek (Lestes i Chalcolestes) spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: PAŁĄTKA LESTES.