Miedziopierś metaliczna
Somatochlora metallica


Rozmiary: Długość ciała Somatochlora metallica wynosi ok. 55 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 76 mm
Czas występowania
imagines:
Początek V do początku IX
Obszar występowania: Somatochlora metallica spotykamy w całym kraju, być może nie we wszystkich masywach Sudetów, w Tatrach występuje do wysokości 1226 m n.p.m.

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Agnieszka Czarnocka
Bogusława Jankowska
Michał Kaczorowski
Andrzej Kucharski
Szymon Kubik
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Jarosław Wenta
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Somatochlora metallica w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania

2 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
AC — Agnieszka Czarnocka — Kampinoski Park Narodowy
BJ — Bogusława Jankowska — Katowice, Giszowiec
MK — Michał Kaczorowski — Gęsianka w pow. Mińsk Mazowiecki
AK — Andrzej Kucharski — Stary Toruń
SK — Szymon Kubik — Żabie Doły między Bytomiem a Chorzowem
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski i okolice
EM — Ewa Miłaczewska — Wola Polska i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki
JW — Jarosław Wenta — Zakopane i okolice
 
 
Biotop
Somatochlora metallica zasiedla wody stojące i płynące różnych typów. Jest ważką pospolitą i szeroko rozprzestrzenioną. Lubi wody zacienione drzewami.
 
Piotr Mikołajczuk przyglądał się miedziopiersiom metalicznym w Międzyrzecu Podlaskim nad brzegami żwirowni. Jest to ogromny zespół zbiorników, z których największy, około 40-hektarowy, widoczny jest na tym zdjęciu.
 
Ja miedziopiersie spotykam nad leśnym jeziorkiem otoczonym torfowiskiem przejściowym (zdjęcie obok) w lesie niedaleko wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki. Ale też codziennie widuję je na naszej działce rekreacyjnej i nad naszym oczkiem wodnym.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Jarosław Wenta fotografował Somatochlora metallica nad Toporowym Stawem Niżnim, najniżej położonym spośród wszystkich stawów tatrzańskich.

(foto Jarosław Wenta)
 
 
Samiec
 
To ujęcie od strony grzbietowej. Widać na nim brązowe pterostigmy, kształt skrzydeł i rudawy meszek na bokach odwłoka. Zdjęcie wykonano 5 czerwca 2005 r. w Woli Polskiej (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Kształt odwłoka Somatochlora metallica jest nieco inny niż u szklarki Cordulia aenea. Odwłok samców jest wprawdzie przewężony, lecz nie rozszerza się tak mocno ku końcowi jak odwłok szklarki. Dla porównania pokazuję montaż zdjęcia samca szklarki zielonej zrobionego w maju 2007 r. przez Piotra Mikołajczuka z moim zdjęciem samca miedziopiersi metalicznej napotkanego w czerwcu 2007 r.

(foto Piotr Mikołajczuk i Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu trzymam za skrzydełka samca miedziopiersi metalicznej, który wpadł do naszego domu i dostał się w łapy naszej kotki Mruczysławy. Odebrałam jej go w samą porę — nic mu się nie stało, mógł po chwili bez przeszkód odlecieć. Zrobiłam mu jednak przed tym serię zdjęć, aby pokazać jego piękny kształt i ubarwienie. Nogi tej miedziopiersi są całkowicie czarne z wyjątkiem krętarza i części uda przednich nóg, które są żółte. Widzimy też jak wydatny jest wtórny aparat kopulacyjny tej ważki. Zdjęcie wykonano 5 czerwca 2005 r. w Woli Polskiej (UTM EC49).

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu, w widoku z boku zauważamy, że włoski występujące na tułowiu wydają się być znacznie mniej obfite niż u szklarki zielonej. Nogi tej miedziopiersi metalicznej są czarne. Czas i miejsce j.w.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Żyłki skrzydeł miedziopiersi są czarne, z wyjątkiem żyłki kostalnej każdego skrzydła. Ta żyłka jest żółta. Spód odwłoka nie ma białawego meszku jak u szklarki zielonej tylko żółtobrązowy. Widać też żółte znaki na głowie ważki.


(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu widzimy tylko kształt skrzydeł samca z żółtawym trójkątem analnym i rysunek żyłek, których barw nie widać, bo zdjęcie zrobione jest pod światło.


(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Znaki te widzimy po obu stronach czoła Somatochlora metallica i pod nim. Cordulia aenea nie ma żółtych znaków, czoło jest całe metalicznie zielone.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Wtórny aparat kopulacyjny u wszystkich Somatochlora jest bardzo wydatny.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Narządy analne samca widziane od strony grzbietowej.

(foto Andrzej Kucharski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Od strony brzusznej widzimy również pierwotny aparat kopulacyjny.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
 
Samica
 
Przeobrażenie samicy Somatochlora metallica Jarosław Wenta obserwował nad Toporowym Stawem Niżnim (UTM DV25) i tan wykonał serię zdjęć z których można było wykonać pokazany obok montaż.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
W połowie maja 2007 roku otrzymałam od Piotra Mikołajczuka. Udało mu się sfotografować w Międzyrzecu Podlaskim młodą samicę miedziopiersi metalicznej UTM FC25. Widzimy na jego zdjęciu gruby, nieprzewężony odwłok z żółtymi plamkami na drugim i trzecim segmencie. Są to wyraźne choć niewielkie plamki — możemy porównać je ze znacznie większymi występującymi u miedziopiersi północnej Somatochlora arctica.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Widzimy również żółto zabarwione skrzydła — charakterystyczne dla samic tego gatunku — z jasnymi jeszcze pterostigmami, co świadczy wraz z bladymi jeszcze oczami o młodym wieku ważki.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Również Jarosław Wenta nad Toporowym Stawem Niżnim sfotografował piękną, żółtoskrzydłą młodą samicę Somatochlora metallica.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To ta sama samica, sfotografowana od dołu na tle nieba. Widzimy tu charakterystyczne dla gatunku pokładełko i żółte plamki na odwłoku. Widzimy również zażółcone skrzydła, szczególnie silnie pomiędzy żyłkami kostalną i drugą radialną. Należy zwrócić uwagę na kształt skrzydeł — okrąglejszych niż u samca.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
W połowie czerwca, w czasie upałów okazało się, że około godziny 18.00, miedziopiersie obu płci składają nam codzienne wizyty domowe. Nie wiem, co je tak do domu przyciąga, zapewne cień i chłód, wpadają drzwiami i łatwo dają się złapać w ręce. Po sesji zdjęciowej ważki są oczywiście wypuszczane na wolność.
Jest to łatwe fotografowanie i łatwo pokazać na takich zdjęciach szczegóły anatomiczne. Ale nikt przecież nie powiedział, że fotografowanie przyrody musi się łączyć z kolczastym trudem...
Na zdjęciu obok trzymam za skrzydełka samiczkę miedziopiersi metalicznej pokazując jej żółto-białe plamki na pierwszych segmentach odwłoka oraz wyróżniające ją wśród innych Corduliidae długie, wyraźnie odstające w dół, ostre pokładełko. Tu widać, że nie tylko przednia część skrzydeł jest zażółcona, ale również żyłki: kostalna i dwie radialne.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu ta sama samica siedząca na moim palcu sfotografowana dla pokazania skali. Samica miedziopiersi metalicznej jest dłuższa od samca, którego wymiary podałam na wstępie. Tu widać ją siedzącą na moim palcu wskazującym — ma ponad 6,5 cm długości. To dojrzała samica, co widać po zielonym zabarwieniu oczu i brązowych pterostigmach.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne samicy Somatochlora metallica są długie, proste, o listkowatym kształcie.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
Wydatne i ostre pokładełko jest charakterystyczne dla tego gatunku.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Zaobserwowałam samice składające jaja. Nie da się ich pomylić ze szklarkami zielonymi, ani jakimikolwiek innymi ważkami. Robią to później niż szklarki, nawet w drugiej połowie sierpnia, kiedy szklarek raczej już nie ma. Robią to również w niezwykle charakterystyczny sposób, który prezentuję tu na zdjęciach mimo ich nienajlepszej jakości.
Nad naszym oczkiem wodnym miedziopierś składała jaja wbijając je pokładełkiem w rosnący przy brzegu mech. Robiła to unosząc w charakterystyczny sposób ostatni segment odwłoka do góry. Składała jaja w locie przypadając do mchu i unosząc się w górę. Ani na moment nie przysiadła. Na zdjęciu widać uniesiony koniec odwłoka i żółte plamki u jego nasady. Widać też, że ważka ma już kolor ciemniejszy niż ważki młode.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na zdjęciu obok widzimy żółte znaki na czole składającej jaja ważki.
Składająca jaja samica miedziopiersi porusza się ruchem w górę i w dół, jakby posługując się malarską metodą tapowania.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Nad leśnym jeziorkiem liczne samice miedziopiersi metalicznej składały jaja na przybrzeżny muł. Tuż obok moich stóp, co wcale nie znaczy, że było łatwo je sfotografować. Zrobiłam tam kilkadziesiąt zdjęć, z których niewiele da się pokazać. Myślę również, że nie będę w przyszłości stała tam godzinami, aby „ustrzelić” lepszy moment, bo to może stać się tylko przez przypadek.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Piotrowi udało się znaleźć larwę S. metallica w międzyrzeckiej żwirowni. Widzimy, że ma ona szeroki, okrągły odwłok z niewielkomi kolcami bocznymi. Natomiast na wierzchu odwłoka (co widać na pierwszym zdjęciu wylinki) znajdują się ostre kolce, znacznie większe niż u podobnej szklarki zielonej Cordulia aenea.
Długość larwy waha się w granicach 22–26 mm.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
18 czerwca 2007 r. w Brzezinach nad Toporowym Stawem Niżnim. Gdy możemy obserwować proces przeobrażenia, mamy pewność co do identyfikacji wylinki. A sama wylinka daje nam pogląd na obraz larwy w jej ostatnim stadium. To wylinka Somatochlora metalica — charakterystyczna dla wszystkich szklarkowatych Corduliidae jest duża długość odnóży.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Wylinka, 12 czerwca 2011, Kampinoski Park Narodowy.

(foto Agnieszka Czarnocka)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Zdjęcia wylinki, znalezionej nad stawem rybnym w Starym Toruniu, wykonane w domowym „laboratorium”. Wyraźne, ostre kolce grzbietowe na segmentach 3–9. Kolce boczne bardzo nierównej długości. Kolce segmentu 9 sięgają za połowę piramidy analnej.

(foto Andrzej Kucharski)
 
Tu widzimy maskę ważki z równymi, małymi, tępymi i tej samej długości ząbkami na głaszczku wargowym. Patrz klucz do oznaczania larw i wylinek sporządzony przez Jacka Wendzonkę.

(foto Andrzej Kucharski)


Galeria zdjęć

 
Proces przeobrażenia. 18 czerwca 2007 r. w Brzezinach nad Toporowym Stawem Niżnim.
(foto Jarosław Wenta)
Wylinka, 12 czerwca 2011, Kampinoski Park Narodowy.
(foto Agnieszka Czarnocka)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Wylinka, 12 czerwca 2011, Kampinoski Park Narodowy.
(foto Agnieszka Czarnocka)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec w locie patrolowym, lato 2011 r., Katowice (UTM CA66).
(foto Bogusława Jankowska)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Samiec S. metallica sfotografowany nad leśnym jeziorkiem koło Gęsianki pow. Mińsk Mazowiecki, 16 lipca 20011 r.
(foto Michał Kaczorowski)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
21 sierpnia 2011 r. Żabie Doły (UTM CA57) między Bytomiem a Chorzowem.
(foto Szymon Kubik)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich Somatochlora spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: MIEDZIOPIERŚ SOMATOCHLORA.