Oczobarwnica mniejsza
Erythromma viridulum


Rozmiary: Długość ciała Erythromma viridulum wynosi 32 mm
Rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 40 mm
Czas występowania
imagines:
Od początku V do końca X
Obszar występowania: Erythromma viridulum pospolicie występują w Polsce, z wyjątkiem dosć szerokiego pasa w północnej części kraju (gdzie ich występowanie nie jest wyjaśnione do końca) oraz najwyższych obszarów górskich
 
 

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria zdjęć

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Marek Gryboś
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Krzysztof Przondziono
Agnieszka Tańczuk
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Erythromma viridulum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — hipotetyczny zasięg historyczny

2 — obszar ostatnio skolonizowany

3 — obszar prawdopodobnie skolonizowany

4 — obszar poza zasięgiem występowania

5 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Stańków koło Chełma, woj. lubelskie i Bolestraszyce woj. podkarpackie
MG — Marek Gryboś — Zalew Bagry, Kraków
PM — Piotr Mikołajczuk — Międzyrzec Podlaski
EM — Ewa Miłaczewska — okolice wsi Wola Polska pow. Mińsk Mazowiecki
KPrz — Krzysztof Przondziono — Staw Grünfeld, Katowice
AT — Agnieszka Tańczuk — Konstancin
 
 
Biotop
Erythromma viridulum w przeszłości gatunek występujący w południowej części Polski Niżowej. Obecnie rozszerza swój zasięg ku północy. Zapewne granica północna zasięgu już przekroczyła granice naszego kraju, lecz w dość szerokim pasie na północy (woj, pomorsko-kujawskie i zachodniopomorskie) występowanie tej ważki nie jest dostatecznie udokumentowane. W górach nie występuje, najwyższe występowanie stwierdzono na wysokości 560 m. Lubią wody stojące: stawy i jeziora zasobne w substancje odżywcze z dużą ilością roślinności zanurzonej, okresowo wynurzającej się, takiej jak rogatek Ceratophyllum i wywłócznik Myriophyllum.
 
To miejsce nad brzegiem międzyrzeckiej żwirowni, w którym Piotr fotografował oczobarwnice mniejsze. Widać tu pływające na powierzchni wody glony, są też całe połacie porośnięte rogatkiem sztywnym i wywłócznikiem. To rośliny ulubione przez oczobarwnice mniejsze.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
To moje ukochane jeziorko (torfowisko) leśne. Dwa razy widziałam tu oczobarwnice mniejsze, wygląda na to, że są tu rzadkością. Pod brzegiem po którym najczęściej chodzę (tam, gdzie widać rosnące nad brzegiem brzozy) nie ma roślinności zanurzonej ani pływającej. Z drugiej strony zbiornika jest grząskie torfowisko i bardzo rzadko tam bywam. Pewnie właśnie tam należałoby szukać tych ważek.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
 
Samiec
 
Cechą charakterystyczną, od której to utworzono nazwę obu naszych oczobarwnic, są czerwone oczy samców. Na tym zdjęciu niewprawnym okiem nie jest wcale łatwo odróżnić, że to oczobarwnica mniejsza.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Różnice najbardziej widoczne są z boku. Oczobarwnice mniejsze mają niebieskie nie tylko dwa ostatnie (9 i 10) segmenty odwłoka, ale też spód i boki segmentu 8. U oczobarwnic większych cały bok segmentu 8 jest czarny. Cechy te pokazują strzałki.

Zestawiając te zdjęcia starałam się pokazać różnicę długości obu ważek, która wynosi nawet 6 milimetrów, czyli blisko 20%.

(foto Piotr Mikołajczuk)
 
Samce oczobarwnicy mniejszej siadają chętnie na pływających roślinach wodnych — tu na liściu rdestu ziemnowodnego Polygonum amphibium. Podobnie postępują oczobarwnice większe.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To ten sam samiec widziany z góry. Zabarwione na czarno fragmenty tułowia i odwłoka mają — podobnie, jak u oczobarwnic większych — metaliczny połysk.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jako miejsce odpoczynku i punkt obserwacyjny wystarcza im pływający kożuch glonów.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To złapany przeze mnie samiec Erythromma viridulum znad leśnego torfowiska niedaleko wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Młody samiec z ledwo widocznymi plamkami na bokach ósmego segmentu odwłoka, sfotografowany został w Katowicach 28 czerwca 2011 roku.

(foto Krzysztof Przondziono)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
Samiczki siadają dyskretnie na roślinach nadwodnych. Ich ubarwienie jest bardzo podobne do ubarwienia samców, są również niebiesko-czarne, choć niebieski kolor na ostatnich segmentach odwłoka wydaje się mniej jaskrawy niż u samców i wyraźnie bardziej szary. Ich oczy są jednak zielono-brązowe — a nie jaskrawoczerwone, jak oczy samców.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiczka napotkana 6 lipca 2022 r. w podwarszawskim Konstancinie (UTM EC07).

(foto Agnieszka Tańczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Teneralna samiczka, jeszcze niemal przezroczysta, sfotografowana nad Zalewem Stańków nieopodal wsi o tej samej nazwie położonej na północ od Chełma w woj. lubelskim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Wkrótce oczobarwnice Erythromma viridulum zaczęły łączyć się w pary.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na tym zestawieniu dobrze widać różnicę między parą oczobarwnic większych (z lewej) i mniejszych (z prawej).
Samice oczobarwnic większych są zielono-czarne, zaś oczobarwnic mniejszych niebiesko-czarne, nie mają też tak jaskrawych pomarańczowo-zielonych oczu jak samice oczobarwnic większych.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Składanie jaj odbywa się w tandemach. Jaja składane są na rogatek, wywłócznik lub po prostu na kożuch glonów nitkowatych. Każdy samiec do samego końca dba o przekazanie swoich genów potomstwu — patrz Zachowania rozrodcze.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu osiem tandemów (sądząc z ilości widocznych, czerwonych par oczu samców) przymierza się do składania jaj w znajdujące się tuż pod powierzchnią wody gałązki rogatka sztywnego. Nie rywalizują ze sobą o miejsce.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Podczs składania jaj samiec często silnie pracuje skrzydłami, żeby utrzymać równowagę. 23 sierpnia 2014 r. — Bolestraszyce w pow. przemyskim, w woj. podkarpackim.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Larwa Erythromma viridulum sfotografowana przez Piotra w warunkach domowego „studio”.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
Obok siebie jaja składają dwa tandemy. Z lewej oczobarwnice większe E. najas, z prawej oczobarwnice mniejsze E. viridulum. Różnica wielkości i ubarwienia jest wyraźna. Katowice, Staw Grünfeld, 16 lipca 2011 roku.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Samiec Erythromma viridulum sfotografowany 8 lipca 2011 roku w Katowicach.
(foto Krzysztof Przondziono)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
Tandemy Erythromma viridulum odpoczywające na butelce PET pływającej w wodzie zalewu Bagry w Krakowie.
(foto Marek Gryboś)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
Składanie jaj w zalewie Bagry w Krakowie w 2011 roku.
(foto Marek Gryboś)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich Erythromma spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: OCZOBARWNICA ERYTHROMMA.