Oczobarwnica Erythromma


To opracowanie ma na celu wykazanie cech wspólnych rodzaju oczobarwnica Erythromma, a także najważniejszych różnic, występujących u trzech spotykanych w Polsce gatunków należących do tego rodzaju.

           
Rodzina Łątkowate Coenagrionidae
  Rodzaj Oczobarwnica Erythromma
    Gatunki Oczobarwnica większa Erythromma najas
— występuje pospolicie w całej Polsce z wyjątkiem obszarów górskich powyżej 500 m. Lubi wody stojące: stawy, jeziora — raczej duże zbiorniki, oraz wody wolno płynące takie, jak np. kanały melioracyjne. Istotne dla nich jest występowanie roślin z pływającymi liśćmi, jak np. grzybienie, grążele i rdestnice, na których lubią siadać zwłaszcza samce.
    Oczobarwnica mniejsza Erythromma viridulum
— w przeszłości gatunek występujący w południowej części Polski Niżowej. Obecnie rozszerza swój zasięg ku północy, lecz w szerokim pasie na północy (woj, pomorsko-kujawskie i zachodniopomorskie) występowanie tej ważki nie jest dostatecznie udokumentowane. W górach nie występuje, najwyższe występowanie stwierdzono na wysokości 560 m. Lubi wody stojące: stawy i jeziora zasobne w substancje odżywcze z dużą ilością roślinności zanurzonej, okresowo wynurzającej się, takiej jak rogatek Ceratophyllum i wywłócznik Myriophyllum.
    Oczobarwnica (łątka) jeziorna Erythromma lindenii
— jest ciepłolubną ważką występującą głównie w rejonie śródziemnomorskim. Nasze środkowozachodnie obszary kraju są połączone z głównym obszarem występowania poprzez obszar Niemiec, a bezpośrednio przez obszar Brandenburgii. Wydaje się, że jest to północno-wschodni skraj obszaru występowania tej ważki. E. lindenii lubi jeziora z dobrze natlenioną wodą koniecznie z wylegającymi na powierzchnię roślinami zanurzonymi, jak moczarka kanadyjska Elodea canadensis, rogatek sztywny Ceratophyllum demersum, wywłócznik, rdestnice, ramienice. Czasem E. lindenii występuje też nad wodami wolnopłynącymi, np. kanałami międzyjeziornymi.

NA SKRÓTY
Biotop
Cechy wspólne
Różnice

Tekst i tablica poglądowa: Ewa Miłaczewska
Zdjęcia: Jolanta Kowalska
Andrzej Kucharski
Piotr Mikołajczuk
Katarzyna Przondziono
Krzysztof Przondziono
Anna Rychła
Michał Wolny
© Ewa Miłaczewska

 

Biotop
 
Staw w Katowickim Parku Leśnym — tu Krzysztof Przondziono spotykał E. najasE. viridulum. Występuje tu wiele roślin o pływających liściach, na których lubią siadać zwłaszcza samce obu tych gatunków.

(foto Katarzyna Przondziono)
 
Widok na jezioro Linie Duże, ok. 5 km od Kargowej. Roślinność wynurzona pokrywa tu kilkanaście procent powierzchni akwenu. Woda jest dobrze natleniona, klarowna, mało żyzna. Dobrze widać rośliny zakorzenione w dnie.

(foto Anna Rychła)
 
 
Cechy wspólne
Oczobarwnice Erythromma są małymi ważkami o wymiarach podobnych do wymiarów wszystkich łątkowatych Coenagrionidae. Najmniejsze spośród nich E. viridulum mają długość około 30 mm i rozpiętość skrzydeł do 42 mm. Największe E. najas osiągają długość 38 mm i rozpiętość skrzydeł około 48 mm. Podobieństwo wymienionych dwóch rzuca się w oczy, przede wszystkim ze względu na jaskrawoczerwone oczy samców, od których pochodzi polska nazwa rodzaju. Trzeci gatunek E. lindenii do rodzaju można zaliczyć wyłącznie na podstawie bliższych oględzin, zwłaszcza larw. Wykazują to też badania genetyczne.
 
 
Różnice
Poniższa ilustracja pokazuje cechy charakterystyczne widoczne na głowach, tułowiach i odwłokach trzech spotykanych w Polsce gatunkow należących do rodzaju Erythromma.
Obok zdecydowanie podobnych E. najas i E. viridulum widzimy tu bardzo się od nich różniącą E. lindenii. Widzimy, że jest to ważka wśród oczobarwnic wyjątkowa — jest w ubarwieniu podobna do łątek i dawniej (na podstawie zewnętrznego podobieństwa) po polsku nazywana łątką jeziorną. Zaliczana była jeszcze niedawno do rodzaju Cercion i tak ją opisywał w 1999 r w swej pracy doktorskiej — „Występowanie i wybrane aspekty biologii Cercion lindenii (Selys, 1840) (Odonata: Coenagrionidae) w Polsce” Rafał Bernard.
 
Cechy charakterystyczne widoczne u samców:

E. najas: oczy czerwone, boki tułowia niebieskie, wierzch tułowia i odwłoka ciemny z brązowym metalicznym połyskiem, segmenty 9 i 10 niebieskie.

E. viridulum: oczy czerwone, boki tułowia niebieskie, wierzch tułowia i odwłoka ciemny z brązowym metalicznym połyskiem, segmenty 9 i 10 niebieskie, boki segmentu 8 niebieskie.

E. lindenii: oczy niebieskie, tułów w niebiesko-czarne pasy, odwłok niebiesko-czarny. Na drugim segmencie występuje czarna plamka w kształcie pucharu zajmująca całą długość tego segmentu. Lancetowato zakończone czarne plamy na niebieskim tle występują na segmentach S3-S6. Segmenty 7 i 8 są całkowicie czarne. Segment 9 jest całkowicie niebieski, a segment 10 czarno-niebieski.

(foto: Jolanta Kowalska, Andrzej Kucharski, Piotr Mikołajczuk, Krzysztof Przondziono, Michał Wolny)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Cechy charakterystyczne widoczne u samic:

E. najas: oczy pomarańczowe, boki tułowia zielone, wierzch tułowia i odwłoka ciemny z brązowym metalicznym połyskiem, między ostatnimi segmentami odwłoka paski niebieskie.

E. viridulum: oczy zielono-brązowe, boki tułowia niebieskie, wierzch tułowia i odwłoka ciemny z brązowym metalicznym połyskiem, na segmentach 9 i 10 niebieskie plamki na bokach.

E. lindenii: oczy zielone, tułów zielono czarny w pasy, odwłok z wierzchu ciemny, na spodzie jasnozielony z tym, że na segmentach 3-6 występuje na bokach barwa niebieska.

(foto: Jolanta Kowalska, Piotr Mikołajczuk, Anna Rychła)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 

Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.