Łątka wiosenna
Coenagrion lunulatum


Rozmiary: Długość ciała Coenagrion lunulatum wynosi 30-33 mm
Rozpiętość skrzydeł maksymalnie 42 mm
Czas występowania
imagines:
Od początku V do końca VI
Obszar występowania: Coenagrion lunulatum spotykamy z rzadka w całym niemal kraju, do wysokości 487 m n.p.m. Na południu kraju jest to gatunek zanikający — patrz mapka

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Andrzej Hermański
Grzegorz Jędro
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Coenagrion lunulatum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania umiarkowanie rozpowszechnionego

2 — strefa zaniku występowania

3 — strefa potencjalnego występowania

4 — obszar poza zasięgiem występowania

5 — punkt, w którym wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Błaskowizna na Suwalszczyźnie i Dęblin w woj. lubelskim
AH — Andrzej Hermański — Wieś Mątki na Warmii
GJ — Grzegorz Jędro — Pałówko pow. sławieński w woj. zachodniopomorskim
— Przemysław Żurawlew — Lenartowice, powiat Pleszew
 
 
Biotop
Coenagrion lunulatum występuje w dwóch rodzajach środowisk, pierwsze to śródpolne płytkie zbiorniki na gliniastych glebach, stare żwirownie i glinianki; a drugie to zbiorniki dystroficzne z obrzeżami o charakterze torfowisk przejściowych.

 
Kompleks glinianek koło Lenartowic (UTM XT95). Teren ten został wpisany na listę Natura 2000 na wniosek autora zdjęć, dzięki kilkuset wołającym samcom kumaka i 29 gatunkom ważek.

(foto Przemysław Żurawlew)
Miejscami zbiorniki te są płytkie i zarośnięte trzcinami.

(foto Przemysław Żurawlew)

 
Błaskowizna na Suwalszczyźnie w gm. Jeleniewo, torfianka na łące niskotorfowiskowej w rynnie Jez. Hańcza (UTM FF11).

(foto Paweł Buczyński)
Lekko zakwaszony zbiornik w piaskowni koło Dęblina woj. lubelskie (UTM EC51).

(foto Paweł Buczyński)

 
Wieś Mątki (UTM DE56). Jest to śródłąkowy zbiornik, którego północny brzeg dotyka skraju lasu. Na pozostałych brzegach rosną zarośla wierzbowe. Zbiornik jest położony w zagłębieniu i jest zasilany rowem melioracyjnym. Występują tu duże wahania poziomu wody. Obok znajduje się drugi, mniejszy zbiornik, oba połączone są rurą zakopaną w ziemi. Ważki występowały jedynie na odsłoniętym, zakreślonym żółtą linią, fragmencie wschodniego brzegu większego zbiornika.

(foto Andrzej Hermański)
W kulminacyjnym momencie Coenagrion lunulatum były bardzo liczne. Ciekawe było to, że występowały tylko na małym odcinku brzegu. Na pozostałym obszarze autor zdjęcia nie spotkał żadnej. Na drugim zbiorniku też nie było żadnej łątki wiosennej. Tak właśnie wyglądał brzeg, na którym były rejestrowane łątki wiosenne.

(foto Andrzej Hermański)

 
Śródpolny staw koło wsi Pałówko w powiecie sławieńskim (UTM XA02) w woj. zachodniopomorskim.

(foto Grzegorz Jędro)
Szuwar turzycowy — tu napotkano Coenagrion lunulatum.

(foto Grzegorz Jędro)

\
 
Samiec
 
Samce łątki wiosennej Coenagrion lunulatum siedzące na trzcinach. Zdjęcie zrobiono nad kompleksem glinianek koło Lenartowic w pow. pleszewskim (UTM XT95) dnia 14 maja 2008 r.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu dwa samce — jak wszystkie łątki są niebiesko-czarne.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To też samiec Coenagrion lunulatum, u którego możemy prześledzić najważniejsze cechy charakterystyczne.

Niebieskie plamki za oczami nie są ze sobą połączone linią.
Na drugim segmencie odwłoka widzimy dwa czarne „łuczki” skierowane stroną wklęsłą ku sobie.
Na segmentach środkowych (3-7) przeważa kolor czarny nad niebieskim.
Segment 7 jest całkowicie czarny, a segmenty 8 i 9 niebieskie z czarnymi kropeczkami po bokach.
Segment 10 i narządy analne są czarne, krótkie oraz zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne równej długości.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Często u ważek, a zwłaszcza u łątkowatych Coenagrionidae występują różnice w rozłożeniu barw. Ten samiec Coenagrion lunulatum na drugim segmencie odwłoka zamiast zwróconego wklęsłością ku dołowi „łuczka” ma „grzybek” podobny jak u Coenagrion hastulatum. Zdjęcie zrobiono nad kompleksem glinianek koło Lenartowic w pow. pleszewskim (UTM XT95) dnia 15 czerwca 2010 r.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
To ten sam samiec Coenagrion lunulatum, co na poprzednim zdjęciu, ale z boku i też widać odmienny „grzybkowaty” znak na drugim segmencie odwłoka. Znak ten wydaje się być najbardziej podobny do pierwszego z prawej na rysunku poniżej. Oczy samców łątki wiosennej są zielono-czarne.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Rysunek pochodzi z książki Sternberga i Buchwalda — „Die Libellen Baden-Württembergs”, przedstawia czarne wzorki na pierwszych trzech segmentach odwłoków samców łątek wiosennych Coenagrion lunulatum.
 
Młody samiec Coenagrion lunulatum, jeszcze nie do końca wybarwiony, sfotografowany 15 maja 2018 r. koło wsi Pałówko w pow. sławieńskim (UTM XA02). Ten samiec ma na drugim segmencie odwłoka jeszcze większą czarną plamkę niż pokazane powyżej.

(foto Grzegorz Jędro)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Młody samiec z jeszcze szklistymi skrzydłami, sfotografowany nad śródłąkowym oczkiem koło wsi Mątki (UTM DE56) na Warmii w dniu 6 maja 2019 r.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tego samego dnia zrobiono zdjęcie innego, wybarwionego już samca.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Dnia 20 maja 2019 r. również w Mątkach, dojrzały samiec wypatrujący samicy.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec sfotografowany dnia 15 maja 2018 r. na stanowisku Pałówko w pow. słowieńskim.

(foto Grzegorz Jędro)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
Samice Coenagrion lunulatum nie są zupełnie jednakowe, z wierzchu wszystkie czarne lub ciemnobrązowe, po bokach i na spodzie zielone lub niebieskie, albo niebieskozielone, co można prześledzić oglądając poniżej zdjęcia par w dziale zachowania rozrodcze.
Tę samicę sfotografowano w Mątkach 18 maja 2019 r.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama samica widziana z góry. U podstawy (w przedniej części) segmentu ósmego biegnie niebieski (lub zielony) pasek o szerokości mniejszej niż połowa segmentu, nieco szerszy po bokach niż w osi odwłoka. Na innych segmentach jasne znaki nie występują.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta samica jest nieco bardziej zielonkawa i jednocześnie bardziej czarna. Sfotografowana została 30 maja 2018 r. na stanowisku koło wsi Pałówko w pow.sławieńskim.

(foto Grzegorz Jędro)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Koniec odwłoka tej samej samicy. Widzimy długie pokładełka, dłuższe od segmentu 10.

(foto Grzegorz Jędro)
 
Inna samica sfotografowana tego samego dnia w Pałówku. Widzimy wodopójki na jej tułowiu.

(foto Grzegorz Jędro)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
W tym ujęciu widzimy, że pokładełka są dłuższe nie tylko od segmentu 10, ale nawet od narządów analnych.

(foto Grzegorz Jędro)
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Para łątek wiosennych. Możemy przyjrzeć się im z boku i zobaczyć, że na bokach segmentu drugiego odwłoka samca obok wspomnianych wyżej łuczków pojawiają się malutkie kreseczki biegnące wzdłuż segmentu. Ta samica ma zielone boki tułowia i spód odwłoka oraz zielony pasek na ósmym segmencie odwłoka, w odróżnieniu od widzianej wyżej, u której pasek ten jest bardziej niebieski. Glinianki koło Lenartowic w pow. pleszewskim (UTM XT95) dnia 15 czerwca 2010 r.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
I jeszcze jedna para łątek wiosennych Coenagrion lunulatum. Samiczka też zielona z wyraźnie czarnymi tergitami śródtułowia.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
20 maja 2019 r. w Mątkach. Samiec pochwycił niebieską samicę.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Podobna para, ta samica ma jednak boki tułowia zielone, na odwłoku widzimy oba kolory — zielony i niebieski.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
20 maja 2019 r. — kopulująca para — samica jest zielona, również pasek na 8 segmencie odwłoka jest zielony.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu także mamy samicę zieloną. Zdjęcie wykonano 25 maja 2019 r w Mątkach.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Para łątek wiosennych przystępuje do składania jaj. Jest 20 maja 2010 r.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta sama para po chwili.

(foto Andrzej Hermański)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.