Żagnica torfowcowa
Aeshna subarctica


Rozmiary: Długość ciała Aeshna subarctica wynosi ok. 70-76 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 92 mm
Czas występowania
imagines:
Od początku VII do 1 dekady X
Obszar występowania: Aeshna subarctica to gatunek występujący w niemal całej Polsce, z wyjątkiem części skrajnie południowo-wschodniej — patrz mapka. Występuje do wysokości 1430 m n.p.m.

Ochrona:

Ważka w Polsce chroniona prawem
 
 

   
NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Szymon Bzoma
Jakub Liberski
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Jarosław Wenta
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Aeshna subarctica w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — rdzeń zasięgu

2 — strefa brzeżna zasięgu z większymi koncentracjami

3 — obszar poza zasięgiem występowania

4 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Bielawskie Błota koło Pucka, Wdzydzki PK, Suwalski PK, pow. biłgorajski
SB — Szymon Bzoma — Jez. Zawiad pow. Wejherowo
JL — Jakub Liberski — miejscowość Leśniaki, pow. częstochowski, woj. śląskie
PM — Piotr Mikołajczuk — Gęsianka i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki
EM — Ewa Miłaczewska — Gęsianka i okolice, pow. Mińsk Mazowiecki
JW — Jarosław Wenta — Polana Ciepłówka okolice Kościeliska
— Przemysław Żurawlew — pomiędzy Białobłotami a Czarnym Brodem na granicy między powiatami konińskim a pleszewskim
 
 
Biotop
Aeshna subarctica zasiedla szczególnie chętnie kwaśne wody torfowiskowe. Jej obecność jest ściśle związana z występowaniem mchów torfowców Sphagnum sp. Zasiedla małe, czesto śródleśne torfowiska i małe zbiorniki dystroficzne z płem sfagnowym na obrzeżu. Często współwystępuje z żagnicą torfową Aeshna juncea, do której zresztą jest bardzo podobna. To właśnie podobieństwo sprawiło, że gatunek A. subarctica został po raz pierwszy oznaczony dopiero w 1908 roku, a w Europie Środkowej wyodrębniona dopiero w 1927 r. Na pokazanych poniżej stanowiskach potwierdzono rozród poprzez stwierdzenie larw i wylinek.

 
Jarosław Wenta obserwował żagnice torfowcowe w Paśmie Gubałówki, ponad zachodnią częścią Kościeliska, w okolicy Polany Ciepłówka. To ta duża polana z rzędem drzew pośrodku. Samą ważkę fotografował w lesie ponad polaną, tam gdzie widać lekko przerzedzone drzewa.
(foto Jarosław Wenta)
Zarówno ja, jak i Piotr Mikołajczuk oglądaliśmy żagnice torfowcowe na dystroficznym jeziorku z płem torfowcowym w okolicy wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki, tu Piotr znalazł w lipcu 2010 r. wylinkę A. subarctica, czym potwierdził jej rozwój w tym miejscu.
(foto Ewa Miłaczewska)

 
Na śródleśnym pogłębionym torfowisku pomiędzy Białobłotami a Czarnym Brodem (YT07). Miejsce to znajduje się mniej więcej w połowie drogi (w linii prostej) pomiędzy Pleszewem a Koninem.
(foto Przemysław Żurawlew)
Małe pogłębione torfowisko sfagnowe (w kształcie prostokąta), z dwoma piaszczystymi (krótszymi) brzegami, otoczone gęstym lasem sosnowym. Położone na NE od Józefowa (pow. pleszewski, XT96).
(foto Przemysław Żurawlew)

 
Bielawa — jeziorka dystroficzne i stare torfianki w rezerwacie Bielawskie Błoto koło Pucka. Rezerwat znany z badań Stefana Mielewczyka i jego sławnej pracy o torfowiskach sfagnowych z 1969 r.
(foto Paweł Buczyński)
W rezerwacie Bielawskie Błoto koło Pucka.
(foto Paweł Buczyński)

 
Motowęże — rezerwat we Wdzydzkim Parku Krajobrazowym (Bory Tucholskie). Właściwie to powinno być Małowęże, ale ktoś to poplątał przy robieniu mapy parku i tak poszło w świat :-)
(foto Paweł Buczyński)
Juszki Małe też we Wdzydzkim Parku Krajobrazowym (Bory Tucholskie).
(foto Paweł Buczyński)

 
Torfowisko koło Jeziora Boczniel leżącego równolegle do wschodniego brzegu Jeziora Hańcza, w Suwalskim Parku Krajobrazowym. Na zdjęciu kanał bobrowy.
(foto Paweł Buczyński)
Aleksandrów — niedaleko Biłgoraja, typowe torfowisko śródleśnie na pograniczu Roztocza i Kotliny Sandomierskiej.
(foto Paweł Buczyński)

 
Samiec
 
Samiec Aeshna subarctica siedzący na szuwarach. Zdjęcie zrobione w Ignatówce na Lubelszczyźnie 17 września 2006 r. Samiec ten jest bardzo podobny do samca Aeshna juncea, jest wprawdzie nieco mniejszy, ale to akurat nie jest cecha, którą widzi się na pierwszy rzut oka — bez skali porównawczej. Jest od samca A. juncea nieco ciemniejszy, miejsce koloru brązowego zajmuje czarny. Czarne są nogi i narządy analne.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Oczy niebiesko-szare. Brak żółtych plamek na tyle głowy, za oczami — plamki takie posiada natomiast A. juncea.
Charakterystyczny dla tego gatunku jest kształt jasnej plamki położonej przy największej przetchlince tułowia, po obu jej stronach. Żadna z naszych żagnic nie ma tej plamki w takim kształcie.
Długość dolnych narządów analnych stanowi około 2/3 długości narządów górnych.
Zdjęcie zrobiono 27 lipca 2009 r. nad jeziorem Zawiad w pow. Wejherowo.

(foto Szymon Bzoma)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
26 sierpnia 2011 r. pomiędzy Białobłotami a Czarnym Brodem (YT07), na granicy między powiatami konińskim a pleszewskim. Tego pięknego samca schwycił Przemek Żurawlew. Widać tu silnie przewężony w obrębie 3 segmentu odwłok.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ten sam samiec z boku.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Jeszcze raz na zbliżeniu, widać tu jedno z położonych na bokach drugiego segmentu odwłoka szpiczastych uszek.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Pomiędzy czołem tej ważki a nadustkiem widzimy cienką, ale ostro zarysowaną czarną linię.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na „plecach” samiec ma plamki w kształcie gwoździ, podobnie jak u A.juncea.

(foto Przemysław Żurawlew)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Trókąty analne mają po dwie komórki (podobnie jak u A. juncea). Żyłki kostalne są brązowe, u A. juncea natomiast są jasne, żółtawe.

(foto Szymon Bzoma)
 
Narządy analne są ciemne, dolne są nieco dłuższe niż połowa górnych.

(foto Przemysław Żurawlew)
 
 
Samica
 
Samica jest szaro-brązowo-czarna. Trudno ją zauważyć, gdy siedzi na korze świerka. Mimo to widać charakterystyczne, stosunkowo szerokie „listki” narządów analnych. Na „plecach” ma tylko niewielkie plamki w kształcie przecinków, inaczej niż u samca. Zdjęcie zostało zrobione 2 sierpnia 2007 r.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta, zmoczona deszczem samica, ma takie same barwy, jest to przykład tzw. formy jasnej Aeshna subarctica. Zdjęcie zostało zrobione 10 sierpnia 2008 r. nad wodą, w okolicach miejscowości Leśniaki, w pow. częstochowskim.

(foto Jakub Liberski)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samica Aeshna subarctica o zupełnie innym ubarwieniu. Jest brązowo-zielona i ma oliwkowozielone oczy.
Tył głowy u tych żagnic jest całkowicie ciemny, bez żółtych plamek. Na końcu jej odwłoka widzimy równie szerokie narządy analne, jak u poprzedniczki. U ich podstawy znajdują się maleńkie żółte plamki, natomiast u A. juncea plamki te są nieco większe.
Sfotografowano ją 2 sierpnia 2007 r. na Kaszubach nad Jeziorem Zawiad w pobliżu Bieszkowic.

(foto Szymon Bzoma)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Na boku tułowia występuje taka sama mała plamka, po dwóch stronach największej przetchlinki, między jasnymi pasami. Jest ona wyraźnie inna niż u którejkolwiek z żagnic.

(foto Szymon Bzoma)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Narządy analne samicy są czarne, walwy niewielkie, czarne, pokładełka krotkie.

(foto Szymon Bzoma)
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Składanie jaj w mech torfowiec Sphagnum sp. 2 sierpnia 2007 r. nad Jeziorem Zawiad.

(foto Szymon Bzoma)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Larwa/wylinka
 
Nad dystroficznym jeziorkiem z płem torfowcowym w okolicy wsi Gęsianka w powiecie Mińsk Mazowiecki w lipcu 2010 r. Piotr Mikołajczuk znalazł wylinkę Aeshna subarctica, tym samym potwierdzając rozwój tego gatunku w tym miejscu.

U Aeshna subarctica stosunek cerci do paraproktów wynosi 0,6:1 — sporadycznie 0,7:1 (patrz piramida analna w: Budowa ważki).
U A. subarctica długość przedniego uda jest znacznie mniejsza i wydaje się ono grubsze, niż u bardzo podobnej larwy (i bardzo podobnej ważki) A. juncea — co można porównać kliknąwszy w ten link.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie wszystkich Aeshna spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: ŻAGNICA AESHNA.