Szablak żółty
Sympetrum flaveolum


Rozmiary: Długość ciała Sympetrum flaveolum dochodzi do 32-37 mm
Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 64 mm
Czas występowania
imagines:
Od 3 dekady V do końca X
Obszar występowania: Sympetrum flaveolum spotykamy powszechnie w całym kraju, również w górach, gdzie imagines docierają do wysokości 1600 m n.p.m.

NA SKRÓTY
Występowanie
Biotop
Samiec
Samica
Zachowania rozrodcze
Larwa/wylinka
Galeria

Zdjęcia: Paweł Buczyński
Grzegorz Brynda
Piotr Mikołajczuk
Ewa Miłaczewska
Krzysztof Pakuła
Katarzyna Przondziono
Jarosław Wenta
Maria Wiszniowska
Przemysław Żurawlew
Tekst: Ewa Miłaczewska
© Ewa Miłaczewska

 

Występowanie
 
Występowanie Sympetrum flaveolum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce

1 — obszar występowania

2 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
PBu — Paweł Buczyński — Łańcuchów pow. Łęczna
GB — Grzegorz Brynda — Ząbki koło Warszawy
PM — Piotr Mikołajczuk — okolice Międzyrzeca Podlaskiego
EM — Ewa Miłaczewska — okolice Woli Polskiej, pow. Mińsk Mazowiecki
KP — Krzysztof Pakuła — Klaudyn na zachodnim skraju Warszawy
KPrz — Katarzyna Przondziono — staw Grünfeld w Katowicach
JW — Jarosław Wenta — Zakopane i okolice
MWi — Maria Wiszniowska — Staw Górnik w Katowicach Giszowcu
— Przemysław Żurawlew — Białobłoty i Garncarski Kąt, pow. Pleszew
 
 
Biotop
Sympetrum flaveolum to gatunek występujący pospolicie w całym kraju, zasiedla wody stojące wszelkiego typu. Lubi drobne, płytkie zbiorniki oraz rowy. Często spotykany na otwartych przestrzeniach z dala od wody.
 
 
Sympetrum flaveolum nie muszę szukać daleko. Co roku bardzo wiele ich występuje nad naszym oczkiem wodnym, na działce rekreacyjnej koło Woli Polskiej (UTM EC49) w powiecie Mińsk Mazowiecki. Spotykam je też na pobliskich wilgotnych łąkach. Szablaki żółte preferują wody płytkie, szybko nagrzewające się, z bogatą roślinnością. Lubią błotniste zagłębienia oraz podmokłe tereny, które mogą w okresie lata nawet całkowicie wysychać.
(foto Ewa Miłaczewska)
W pobliżu działki znajdują się podmokłe łąki. Część zdjęć zamieszczonych poniżej robiłam w sierpniu 2006 roku, właśnie na tej łące, mokrej po deszczu, choć wcześniej wysuszonej „na pieprz” lipcowymi upałami.
(foto Ewa Miłaczewska)

 
Najprawdopodobniej Sympetrum flaveolum rozwija się tu także nad rowami melioracyjnymi.
(foto Ewa Miłaczewska)
Podobnie podmokłe łąki są siedliskiem dla szablaków żółtych w Klaudynie (UTM DC99), położonym między granicą Warszawy a Puszczą Kampinoską.
(foto Krzysztof Pakuła)

 
Wiosną na śródłąkowym, podleśnym bagnie (UTM EC49) w gminie Dobre, w powiecie Mińsk Mazowiecki obserwowałam larwy Sympetrum flaveolum, następnie osobniki młodociane, a w reszcie w sierpniu liczne pary składające jaja.
(foto Ewa Miłaczewska)
„Torfisko” — 11–hektarowy obszar bagna niskiego w gminie Jakubów (UTM EC48), również w powiecie Mińsk Mazowiecki.
(foto Ewa Miłaczewska)

 
Ząbki (UTM EC09) koło Warszawy — bagno z lustrem wody pod lasem.
(foto Grzegorz Brynda)
Staw Grünfeld (UTM CA56) w Katowicach to byłe wyrobisko gliny przy cegielni. Staw zajmuje powierzchnię 3,8 ha, a jego głębokość dochodzi do 20 metrów. Woda w stawie pochodzi z naturalnych wód podziemnych. Przy brzegach zbiornik jest płytszy.
(foto Katarzyna Przondziono)

 
Białobłoty w powiecie pleszewskim (UTM XT06), niewielkie, płytkie torfowisko sfagnowe, spotkano tu kilka osobników teneralnych.
(foto Przemysław Żurawlew)
Garncarski Kąt w powiecie pleszewskim (UTM YT06), niewielkie, płytkie torfowisko sfagnowe, i tu spotkano kilka osobników teneralnych.
(foto Przemysław Żurawlew)

 
Samiec
 
Szablaki żółte są bardzo łatwe do rozpoznania. Najważniejszą cechą są z daleka widoczne silnie, nieregularnie zażółcone skrzydła z czerwonawymi pterostigmami, ponadto pomarańczowoczerwone odwłoki samców, czarne nogi z żółtym pasem po zewnętrznej stronie, jednolicie ubarwiony tułów, bez widocznych jaśniejszych pasów.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Napotkane na łące szablaki siedziały na mokrych jeszcze po deszczu roślinach otulone żółtymi skrzydłami. Dopiero obsychały, przybierały pozy, które pozwalały im na najlepsze wykorzystanie promieni słonecznych.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ich czoła są jaskrawopomarańczowe, od czerwonawych, jak wyżej — do niemal żółtych, jak obok — u osobników młodszych. Między czołem a okiem widzimy wyraźny czarny szew. Skrzydła mogą być zażółcone w różnym stopniu, co zobaczymy dalej — tu w bardzo niewielkim.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu na zdjęciu zrobionym przez Jarosława Wentę w okolicach Zakopanego zażółcenie tylnych skrzydeł sięga aż po trójkąty środkowe, przednie skrzydła zażółcone są w niewielkim stopniu.

(foto Jarosław Wenta)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Piotr Mikołajczuk sfotografował zupełnie podobnego szablaka żółtego, jednak z nieco mocniej zażółconymi przednimi skrzydłami. Żyłki na skrzydłach są czarne tam, gdzie skrzydła są bezbarwne i żółte na tle barwnych plam.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec Sympetrum flaveolum sfotografowany przeze mnie ma chyba największe zażółcenia na skrzydłach.
Na 8 i 9 segmencie odwłoka, po stronie grzbietowej występują dwie czarne, podłużne plamki.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tułowia samców są brązowo-pomarańczowe. Żółty pas na nogach wydaje się dość wąski. Na bokach odwłoka widzimy czarne linie.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samiec Sympetrum flaveolum złapany 21 sierpnia 2010 r. na śródleśnym bagienku. Przy podniesionych do góry skrzydłach widać doskonale jasne, brązowo-pomarańczowe zabarwienie tułowia i wszystkie inne cechy omówione wyżej.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Pod drugim segmentem odwłoka znajduje się wtórny aparat kopulacyjny (kopulator) o charakterystycznym dla tego gatunku kształcie.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Samica
 
Samice są żółtobrązowe, mają bardzo charakterystyczne szerokie, czarne pasy na bokach odwłoka. Spód odwłoka poniżej takiego pasa jest biały.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Skrzydła samic są w różnym stopniu zabarwione na żółto. Pterostigmy podobnie jak u samców czerwonawe.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Ta samica ma obie pary skrzydeł zabarwione na żółto aż poza węzełki — to często spotykana forma.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Samica Sympetrum flaveolum zaobserwowana 20 czerwca 2019 r. nad stawem Górnik (UTM CA 66) na katowickim Giszowcu. Duże żółte plamy występują tu w centralnej części wszystkich skrzydeł na wysokości węzełków, a mniejsze u ich nasady. Ta samica jest młoda i jej pterostigmy są jeszcze białe.

(foto Maria Wiszniowska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Tu zażółcenie występuje na niewielkim obszarze przy samych nasadach. Taka redukcja zabarwienia występuje rzadko, jak podaje K.D. Dijkstra — mniej więcej u co dwudziestej samicy.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
17 sierpnia 2009 r. Łańcuchów pow. Łęczna, woj. lubelskie. U tej samicy zażółceń niemal zupełnie nie widać.

(foto Paweł Buczyński)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Czoła samic są żółte, oczy brązowoczerwonawe z wierzchu i żółtozielone od spodu. Również ich tułowia są żółte, ciemniejsze i jaskrawsze z wierzchu.

(foto Ewa Miłaczewska)
W ogrodzie wszystkie te szablaki siadały na niskiej trawie lub rosnących w niej chwastach. Niezwykle rzadko widywałam je na wyższych roślinach. Stąd pewien kłopot z wykonaniem dobrego zdjęcia, bo na tle trawy szczegóły ich budowy są słabo widoczne. Samo fotografowanie odbywa się na kolanach i łokciach, co zapewniam — nie jest wygodne, zważywszy, że takie zdjęcia robi się długo wyczekując najlepszego ujęcia. Nie mówię już o komentarzach osób postronnych... zdaje się, że kobieta z siedzeniem powyżej głowy wygląda — jakby powiedział sienkiewiczowski Zagłoba — „niepolitycznie”.
 
 
Zachowania rozrodcze
 
Łączenie się w pary, widziane przeze mnie w ogrodzie, w końcu sierpnia, również odbywało się w trawie i często przebiegało to dosyć gwałtownie, z pełnym szelestu ocieraniem się o źdźbła i strzępieniem delikatnych skrzydełek.

(foto Ewa Miłaczewska)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Po kopulacji samice natychmiast przystępowały do składania jaj na trawę, w tandemie, trzymane za głowę przez samce, lub — zwłaszcza w końcowej fazie — tylko pod nadzorem partnerów. Co roku wiosną trawnik ten pokrywa warstwa wód roztopowych, które spływają następnie do naszego oczka wodnego i do rowu melioracyjnego.

Ta para wywołała początkowo moje zdziwienie. Samiec z samcem w tandemie? Oczywiście, że nie! Samica ma przecież charakterystyczny czarny, szeroki pas pomiędzy czerwonym wierzchem, a białym spodem odwłoka. Umieszczam to dość słabe zdjęcie tylko po to, by pokazać, że samice Sympetrum falaveolum mogą być zabarwione jak samce, czyli występują u nich formy androchromatyczne.

(foto Ewa Miłaczewska)
 
 
Larwa/wylinka
 
Takie niewielkie, jasne wylinki Sympetrum flaveolum znajdował Piotr latem 2010 r. w okolicy Międzyrzeca Podlaskiego.
Długość ciała larwy wynosi 15–17 mm. Ich cechą charakterystyczną jest to, że długość kolców bocznych na dziewiątym segmencie odwłoka równa jest połowie długości tego segmentu. Widoczne jest to dopiero po powiększeniu zdjęcia.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
Natomiast kolce grzbietowe są krótkie, krótsze niż połowa segmentu, na którym występują.

(foto Piotr Mikołajczuk)

Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
 
 
Galeria zdjęć

 
12 lipca 2010 r. — samica Sympetrum flaveolum w Ząbkach koło Warszawy.
(foto Grzegorz Brynda)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
14 sierpnia 2010 r. — samiec Sympetrum flaveolum w Ząbkach.
(foto Grzegorz Brynda)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
22 lipca 2010 r. — samiec w upalny dzień w Klaudynie.
(foto Krzysztof Pakuła)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
22 lipca 2010 r. — tej samicy z Klaudyna też jest gorąco.
(foto Krzysztof Pakuła)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.

 
29 czerwca 2010 r. — młoda samica Sympetrum flaveolum. Białobłoty pow. Pleszew (XT06).
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.
29 czerwca 2010 r. — młodociany samiec. Garncarski Kąt, pow. Pleszew (YT06).
(foto Przemysław Żurawlew)
Kliknij w zdjęcie aby powiększyć.


Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI.

Porównanie szablaków spotykanych w Polsce można obejrzeć na stronie: SZABLAK SYMPETRUM.