|
Strona główna |
Ważki-menu | Słownik | Etapy życia | Drapieżnictwo | Historia | Odonatrix | Literatura | Linki |
|
Od autorki |
Systematyka ważek |
Budowa ważki |
Zachowania rozrodcze |
Procesy życiowe |
Czas lotów |
Ważki dużych miast |
Wasze obserwacje |
Ważki w filatelistyce |
|
Łątka ozdobna
Coenagrion ornatum |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
| Występowanie | |
|
Występowanie Coenagrion ornatum w Polsce — szkic sporządzony na podstawie Atlasu rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce
1 — hipotetyczny zasięg historyczny 2 — stanowiska współczesne, czynne przed 2000 rokiem 3 — punkty, w których wykonano zdjęcia:
WM — Wiaczesław Michalczuk — Średnie Duże i Śniatycze na Lubelszczyźnie PBu — Paweł Buczyński — Śniatycze |
| Biotop | |
|
Coenagrion ornatum zapewne zawsze była na naszych terenach ważką rzadką. Niemniej podawano jej występowanie na ponad dwudziestu stanowiskach w obrębie potencjalnego zasięgu historycznego, zaznaczonego na mapie. W ostatnim półwieczu ważka znajduje się w głębokim regresie i do niedawna notowano ją na czterech stanowiskach na południu Polski. Obecnie z tych stanowisk czynne jest jedno, odkryte przez W. Michalczuka w czerwcu 2007 roku, stanowisko w Śniatyczach (UTM FB71) w gminie Komarów-Osada, jest to stanowisko chronione i stale monitorowane przez jego odkrywcę, o czym będzie dalej, oraz niedawno odkryte stanowisko w pobliżu wsi Średnie Duże (UTM FB43) w gminie Nielisz. Oba punkty znajdują się w sąsiedztwie Zamościa. Możliwe zapewne jest odkrycie następnych reliktowych stanowisk — jednakże spodziewać się ich należy tylko w południowej Polsce. Do niedawna było bardzo niewiele wiadomo o preferencjach siedliskowych tej ważki, choćby przez brak możliwości ich obserwacji. Pierwsze takie dane zostały zaprezentowane w artykule: Michalczuk W., Buczyński P., Daraż B., 2009 — Pierwsze dane z monitoringu stanu populacji łątki ozdobnej Coenagrion ornatum (Selys, 1850) w dolinie Sieniochy (Śniatycze, Polska południowo-wschodnia). Odonatrix, tom 5 (2). Stanowisko w Śniatyczach znajduje się na obszarze torfowiska węglanowego z siecią rowów. Przepływ i temperatura wody w rowach jest zróżnicowana. Siedlisko łątki ozdobnej występuje na rowie z umiarkowanym, ale stałym przepływem i wodą cieplejszą niż w innych rowach, zasilanych bezpośrednio ze źródeł. Przepływ, mimo niemal całkowitego zlodzenia, utrzymuje się również zimą, co najmniej w postaci przesączania się pomiędzy lodem a mułem. „Jest to gatunek stenotopowy (czyli wysoce wyspecjalizowany, o wąskiej tolerancji ekologicznej), związany z małymi ciekami — rowami melioracyjnymi i strumieniami na łąkach niskotorfowiskowych i źródliskowych — o specyficznej kombinacji cech. Należą do nich: duże nasłonecznienie, osłonięcie przed wiatrem skarpami, wysoka temperatura wody, jej stały i wolny przepływ (do 0,3 m/s), mała głębokość wody (do 0,5 m), umiarkowanie obfita roślinność w cieku i nie za wysoka roślinność na brzegach oraz jego nie całkowite przemarzanie w zimie. Siedliska zajmowane przez gatunek to rzeki nizinne i podgórskie ze zbiorowiskami włosieniczników, obejmujące zespoły roślinne Ranunculo-Sietum erecto-submersi z charakterystycznymi podwodnymi formami gatunków: potocznik wąskolistny Berula erecta, moczarka kanadyjska Elodea canadensis, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga, mięta nadwodna Mentha aquatica; niski szuwar na brzegach wód płynących, obejmujący zespół Sparganio-Glycerion fluitantis z charakterystycznymi nadwodnymi formami gatunków: ponikło błotne Eleocharis palustris, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga, potocznik wąskolistny Berula erecta, niezapominajka błotna Myosotis palustris.” [W. Michalczuk w: http://www.odonata.pl/ochrona_ornatum.php] |
|
|
Średnie Duże w dolinie Rakówki — ogólny widok stanowiska — widoczna zabudowa wsi, przez środek której przepływa widoczna tu rzeczka Rakówka.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Średnie Duże — siedlisko, na brzegach cieku widoczny potocznik wąskolistny.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Stanowisko w Śniatyczach w dolinie Sieniochy, z lewej strony widoczny rów, tu Wiaczesław Michalczuk złapał pierwszą samiczkę Coenagrion ornatum, dzięki której odkrycie stało się możliwe. Historię tego odkrycia opisał w artykule Stwierdzenie łątki ozdobnej Coenagrion ornatum (Selys, 1850) na Wyżynie Wołyńskiej (Polska południowo-wschodnia), Odonatrix Tom 3 (2), Olsztyn 2007.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Ogólny widok stanowiska w Śniatyczach w dolinie Sieniochy. Stanowisko to jest chronione od 2006 roku (w ostoi siedliskowej sieci Natura 2000 „Dolina Sieniochy” PLH060025), a więc przed odkryciem C. ornatum, ze wzgledu na występowanie tam licznych, rzadkich i chronionych gatunków roślin — między innymi kilku gatunków storczyków.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Śniatycze — typowy wygląd mikrosiedliska o optymalnych warunkach.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Śniatycze — siedlisko po zabiegach ochronnych, ciemne placki w dnie to miejsca po usuniętych kępach turzycy tunikowej. Tu koniecznie należy napisać, że Wiaczesław Michalczuk opiekuje się odkrytym przez siebie stanowiskiem w sposób nadzwyczajny i szczególny. Wiedząc, że ważki nie lubią zbyt gęstych szuwarów, usuwa rosnące tam trzciny i turzyce kosząc je i wyrywając, aby stworzyć ważkom optymalne warunki do życia. (foto Wiaczesław Michalczuk) |
| Samiec | |
|
14 czerwca 2009 roku — typowy samczyk uwieczniony przez W. Michalczuka
Czarne plamy na odwłoku samca występują na segmentach 1-7; na segmentach 3-7 są one ku przodowi ważki ostro zakończone. Na segmentach 3-6 czarne plamy są dłuższe niż połowa segmentu, segment 7 jest niemal cały czarny, a kolor niebieski występuje tylko u jego podstawy. Segment 8 jest niebieski, połowa segmentu 9 i S10 są czarne.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
14 czerwca 2008 r. — typowy samczyk widziany z boku. Narządy analne są krótkie, ciemne, górne krótsze niż dolne.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Ważną cechą charakterystyczną jest rysunek w kształcie pucharu na drugim segmencie odwłoka. Tu puchar ma „ścianki boczne” połączone z „dnem”. Na segmencie pierwszym widzimy tylko czarny punkt na niebieskim tle. Bardzo charakterystyczne są plamki za oczami, niebieskie z charakterystycznym grzebieniem z tyłu.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Samiec sfotografowany 1 czerwca 2009 roku przez Pawła Buczyńskiego.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
To zdjęcie zostało zrobione 2 sierpnia 2009 roku również przez Pawła Buczyńskiego.
(foto Paweł Buczyński) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Teneralny samczyk. Tu puchar na 2 segmencie odwłoka ma „ścianki boczne” niepołączone z „dnem”.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Książka Sternberga i Buchwalda w „Die Libellen Baden-Württembergs” podaje dwa rodzaje czarnych znaków występujących na drugim segmencie odwłoka samców Coenagrion ornatum. „Puchar” za każdym razem posiada „nóżkę”. Oba te przykłady ilustrują zdjęcia powyżej. |
|
W Śniatyczach Wiaczesław Michalczuk zauważył trzeci rodzaj rysunku, niezarejestrowany wcześniej. Tu „puchar” w ogóle pozbawiony jest „nóżki”. |
| Samica | |
|
Typowa samiczka. Na tylnej krawędzi czarnych z wierzchu segmentów 3-8 występuje pas barwy niebieskiej z wyraźnymi dwoma „brzuszkami”, jak w literze „B”.
(foto Wiaczesław Michalczuk) |
|
Już prawie wybarwiona samiczka typowa, jeszcze tylko grzebień pozostał niewybarwiony. Upolowała sobie muszkę. Widzimy, że w ubarwieniu jej występują trzy zasadnicze kolory: czarny, niebieski i zielony na bokach tułowia i spodzie odwłoka.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młoda samiczka typowa i tym, razem „muszka” upolowała ją — na skrzydle widoczny pasożyt — kuczman pożywiający się limfą ze skrzydła ważki. na jej skrzydle widzimy też cechę charakterystyczną gatunku — romboidalną, ciemną pterostigmę otoczoną jasną obwódką. Cecha ta występuje u obu płci.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młodociana samiczka, z dużą ilością czerni na odwłoku. To druga forma barwna samic tej ważki. U tych samic w wieku dojrzałym występują dwa kolory — czarny i zielony. Przynależność do gatunku poznać można przede wszystkim po kształcie plamek za oczami.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Młodociana samiczka czarno-zielona, jest beżowa. Dobrze widoczny grzebień na plamkach za oczami pozwala na oznaczenie tej ważki.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Zachowania rozrodcze | |
|
Tandem. Tu na skrzydle samca widzimy czarną pterostigmę z jasną obwódką.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Kopulacja, samiczka zielona.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Składanie jaj na przetaczniku bobowniczku.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Składanie jaj. Dwa tendemy zgodnie składają jaja na jednej łodydze mięty wodnej. Samica z lewej strony jest całkowicie zanurzona pod powierzchnią wody.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Składanie jaj na potoczniku wąskolistnym. Widzimy tu dwa tandemy, tu samica z prawej strony jest całkowicie zanurzona.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Larwa/wylinka | |
|
Wylinka na liściu potocznika wąskolistnego.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
|
Wylinka na łodydze potocznika wąskolistnego.
(foto Wiaczesław Michalczuk) Kliknij w zdjęcie aby powiększyć. |
| Z terminami użytymi w opisie można zapoznać się na stronie: SŁOWNIK lub BUDOWA WAŻKI. |